Benin
Benin
GENEL BİLGİLER. Yüzölçümü: 112 622 km². Başkenti: Porto Novo (200 000 nüf.; 1990). En büyük kenti: Cotonou (650 000 nüf.; 1990).
TOPLUM YAPISI. Nüfusu (1991): 4 776 000; nüfus yoğunluğu: km²'ye41,5 kişi. Nüfus dağılımı (1985): Kentlerde : 19, kırsal kesimde % 81. Yıllık nüfus artış hızı (1990): % 3,3. Resmî dili: Fransızca. Başlıca dinler: İslâm, hıristiyan. EĞİTİM VE SAĞLIK. Okuma-yazma oranı 1991): Yetişkin nüfusun % 3û'u. Üniversite sayısı (1988): 1. Hastane yatak sayısı (1982): 4 902-Hekim sayısı (1983): 238. Ortalama ömür 1990): Kadınlarda - 52; erkeklerde- 48. Bebek ölüm oranı (1990): 1 000 canlı doğumda 121. EKONOMİ. GSMH (1989): 1,75 milyar dolar; kişi başına ulusal gelir 380 dolar. Etkin nüfus dağılımı (1988): Tarım -% 68; kamu yönetimi ve hizmetler — % 25; madencilik, imalat, kamu işletmeleri ve inşaat —% 7. Dış ticaret (1988): Dışalım — 413 milyon dolar; dışsatım —226 milyon dolar. Ticaret yaptığı başlıca ülkeler: Fransa, Almanya, İspanya. Para birimi: 1 CFA frangı — 100centi-me.
YÖNETİM. Türü: Başkanlık tipi cumhuriyet. Yasama gücü: Millet Meclisi. Yönetim bölümlenmesi: 6 il.
ULAŞIM. Demiryolları (1989): Toplam 635 km. Karayolları (1986): Toplam 7 445 km. Başlıca limanları: 1. Başlıca havaalanları: 1.
Batı Afrika'da devlet. 1960-1975 arasında adı Dahomey Cumhuriyeti olan Benin, küçük bir cumhuriyettir. Gine körfezinin kolu olan Benin körfezi kıyısında yer alır; doğuda Nijerya, kuzeyde Nijer ve Burkma Faso, batıda Togo'yla sınırlıdır. Eski bir Fransız sömürgesi olan Benin, bağımsızlığa kavuştuktan sonra, özellikle nüfusunun etnik açıdan çeşitlilik göstermesi nedeniyle çok büyük istikrarsızlıklar yaşamıştır. Ülke ekonomisi büyük ölçüde tek bir ürüne (yağ palmiyesi) bağımlıdır.
BENİN YÜZEY ŞEKİLLERİ VE DOĞAL KAYNAKLAR
Ülkenin güneyindeki kıyı çizgisinin batıdan doğuya doğru uzunluğu yalnızca 120km'dirve burada kumsallar, deniz kulakları ve bataklıklar uzanır. Benin'de doğal liman yoktur. Cotonou (Kotonu), sığ kıyı sularına yapılmış iki yapay dalgakıranla gemilerin sığınmasına elverişli hale getirilmiş yapay bir limandır. Kıyı kesiminden, Benin'in asıl büyük bölümünü oluşturan iç kesimlere doğru ilerlendikçe, genellikle düz ve alçak, üstünde bazı yüksek olmayan tepeler ve bataklıklar bulunan bir bölgeye ulaşılır. Kuzeydoğuda savanalarla örtülü bir yayla bölgesi, kuzeybatıdaysa ülkenin en yüksek doruğunu (641 m) taşıyan Atakora dağları yer alır. Ülkenin en önemli ırmağı, kuzeydoğu sınırının bir bölümünü de çizen Nijer'dir. Kuzey yarısının suları Nijer ırmağına katılırlar; güney yarısının sularıysa doğrudan Benin körfezine akar.
İklim güneyde bütün yıl boyunca nemli ve çok sıcaktır; yıllık ortalama sıcaklık 27°C dolayındadır; kıyı kesimi boyunca yıllık yağış miktarı 1 300 mm'dir. Kuzey bölgelerinde tipik bir savana iklimi (sıcak ve yağmurlu) egemendir: Sıcaklıklar bütün yıl yüksektir; ama yaz ayları (haziran-ekim) genellikle nemli ve yağışlı, kış ayları oldukça kurak ve daha az nemlidir. Bitki örtüsü yağışlara bağlı olarak değişir: Güneyin büyük bölümünde tropikal yağmur ormanları uzanırken, kuzeye doğru gidildikçe bu ormanların yerini savanalar alır.
BENİN TOPLUM YAPISI
En büyük etnik grup, toplam nüfusun yaklaşık % 25'ini oluşturan ve özellikle güneyde toplanan Fonlardır. Güneydeki öbür etnik gruplar arasında, Fonlarla yakın akraba olan Açalar (% 11), Cotonou çevresinde toplanmış olan Yorubalar (% 13) ve Aizolar (% 5) sayılabilir. Kuzeydeki başlıca etnik gruplarsa, kuzeybatıdaki Baribalar (% 9), kuzeydoğudaki Sombalar (% 5) ve geleneksel göçebe çobanlığı sürdüren Fulbelerdir (% 4 . Ülkenin resmî dili Fransızca'dır. Güneyde Fon ve Yoruba dilleri yaygın biçimde konuşulur. Kuzeyin başlıca dilleriyse Baribaca ve Pölce'dir.
Benin'de nüfus dağılımı bölgelere göre büyük bir eşitsizlik gösterir. Nüfusun üçte ikisinden çoğu güne\-de yaşar ve Batı Afrika'daki en yüksek nüfus yoğunluklarından birini oluşturur. Ülkenin kuzey yarısındaysa yerleşmeler çok seyrektir. Sağlık kurumlan az, halkın ortalama ömrü kısadır.
Nüfusun üçte ikisinden çoğu, geleneksel cancı (ani-mist) inançlara bağlıdır; geri kalanlarsa hıristiyan (büyük bölümü katoliktir) ve müslümandır. Eğitim sistemi devletin denetimi altındadır; ilkokullar (şubattan aralığa kadar açıktırlar) ücretsiz ve zorunludur. Ülkenin tek ün -versitesi, 1970'te açılan Benin Ulusal Üniversitesi'dir.
EKONOMİ:
Benin, Batı Afrika'nın en yoksul ülkelerinden biridir. Ekonomi büyük ölçüde tarıma dayalıdır. Etkin nüfusun büyük bölümü de, tarımla geçinir. Genellikle güneyde yetişen yağ palmiyesinin başlıca dışsatım ürününü oluşturduğu ülkede,dışsatıma yönelik öbür ürünler arasında daha çok kuzeyde yetişen pamuk ile daha çok güneyde yetişen kakao ve kahve sayılabilir. Başlıca besin ürünleri kuzeyde darı ve sorgum, güneydeyse yam, manyok, mısır ve yer fıstığıdır. Palmiye yağı çıkarılan yapım evleri dışında önemli sayılabilecek sanayi tesisine rastlanmaz. Kireçtaşı ve küçük miktarlarda altın ve petrol çıkartılmaktadır.
Ulaşım sistemi az gelişmiştir: Yalnızca Cotonou’dan içerilere doğru, Parakou'ya kadar uzanan iki kısa demiryolu vardır. Karayolu ağı toplam 7 745 km'dir. En önemli karayolu, kıyı boyunca uzanarak Benin'i Nijerya ve Togo'ya bağlar.
Benin'in en çok ticaret yaptığı ülkelerin başında Fransa gelir. Onu ABD ve Almanya izlerler. Ekonomik bağımsızlığa kavuşmak için çeşitli tasarılar hazırlanmışsa da, ülke her yıl büyük dış ticaret açıkları vermekte ve Fransa'nın parasal desteğine gereksinme duymaktadır.
BENİN DEVLET YAPISI
Seçmenlerin Aralık 1990'da onayladıkları yeni Anayasa uyarınca, Benin çok partili başkanlık sistemiyle yönetilmektedir. Cumhurbaşkanı ve yasama organını oluşturan Millet Meclisi üyeleri, tek dereceli genel seçimle seçilirler. Cumhurbaşkanı en çok iki beş yıllık dönem boyunca görevde kalabilir.
BENİN TARİHİ
Günümüzdeki Benin topraklarını oluşturan bölgeye XVII. yy'dan XIX. yy'ın başına kadar egemen olan Dahomey Krallığı'nın başkenti Abomey'di. Krallık, o dönemlerde "Köle Kıyısı" adıyla bilinen kıyı bölgesinde köle ticareti yaparak büyük ölçüde zenginleşti. Fransızlar, 1851'de, Dahomey Krallığı'yla bir ticaret antlaşması yaptılar ve giderek Dahomey üstündeki denetimlerini artırdılar: sonunda Dahomey, 1904'te, Fransız Batı Afrikası'nın bir parçası haline geldi.
Bağımsız Dahomey devleti 1 Ağustos 1960'ta kuruldu. Bağımsızlığının ilk 12 yılı boyunca, özellikle halkın çok çeşitli etnik gruplardan gelmesi nedeniyle, Dahomey büyük istikrarsızlıklar yaşadı: Sivil ve askerî yönetimler birbirini izledi ve siyaset sahnesinde üç kişi sivril-di:İHer biri ayrı birer partinin temsilcisi olan Hubert Mağa, Justin Ahomadegbe ve Sourou Apithy. 1970 seçimlerinde, özellikle kuzey ile güney arasındaki şiddet eylemleri büyük boyutlara ulaşınca, bu üç kişi, bir başkanlık konseyi kurulması ve sırayla her birinin 2'şer yıl başkanlık yapması konusunda anlaştılar. 1972'de bir askerî darbeyle Konsey'i deviren Mathieu (Ahmet) Kereku, ülkeyi yönetmesi için Ulusal Devrim Konseyi'ni (CNR) oluşturdu ve marksçılık-leninciliği resmî ideoloji ilan etti: Dahomey adı "sömürge dönemine ait" olduğu için, 1975'te ülkenin adı Benin'e dönüştürüldü; ekonominin büyük bölümü devlet denetimine alındı. 1977'de kabul edilen Anayasa uyarınca 1979'da CNR'nin dağıtılıp, milletvekili seçimlerinin yapıldığı ülkede, ekonomik bunalımın ve halkın portestolarının sonucunda, Aralık 1989'da marksçılık-lenincilik resmî ideoloji olmaktan çıkarıldı. Kereku 1990'da kurulan geçici hükümetin de başında kaldı. Mart 1991'de yeni Anayasa'ya göre yapılan çok partili seçimler sonucundaysa görevini demokratik seçimlerle bırakan ilk Afrikalı cumhurbaşkanı oldu. Yerine geçen Nicephore Soglo 4 Nisan'da göreve başladı