Dominik Cumhuriyeti
Dominik Cumhuriyeti
GENEL BİLGİLER. Yüz ölçümü: 48 734 km². Başkenti ve en büyük kenti: Santo Domingo (1 600 000 nüf.; 1990 tah.)
TOPLUM YAPISI. Nüfusu (1990 tah.): 7 200 000; nüfus yoğunluğu: Km²'ye 147,7 kişi. Nüfus dağılımı (1990): Kentlerde % 52 ; kırsal kesimde % 48. Yıllık nüfus artış hızı (1990): % 2,5. Resmî dili: İspanyolca. Başlıca dinler: Katolik.
EĞİTİM VE SAĞLIK. Okuma yazma oranı (1988): Yetişkin nüfusun % 74'ü. Üniversite sayısı (1989): 8. Hastane yatak sayısı (1985): 6 511. Hekim sayısı (1985): 3 056. Ortalama ömür (1989): Kadınlarda — 64; erkeklerde — 60. Bebek ölüm oranı (1989): 1 000 canlı doğumda 66.
EKONOMİ. GSMH (1990 tah.):7,1 milyar dolar; kişi başına ulusal gelir (1991): 998 dolar. Etkin nüfus dağılımı (1986): Tarım —% 49; hizmetler — % 33; sanayi — % 18. Dış ticaret (1990): Dışalım 1,7 milyar dolar; dışsatım 734 milyon dolar. Ticaret yaptığı başlıca ülkeler: ABD ve Porto Riko. Para birimi: 1 Dominik pezosu= 100 centavo. YÖNETİM. Türü: Başkanlık tipi cumhuriyet. Yasama organı: Parlamento, Yönetim bölümlenmesi: 29 il.
ULAŞIM. Demiryolları (1988): Toplam 1 655 km. Karayolları (1988): 5 800 km asfalt; 6 200 km toprak. Başlıca limanları: 4. Başlıca havaalanları: 2.
Antil denizinde ada devleti. Küba ile Porta Riko arasında yeralan Hispaniola adasının doğuda kalan üçte ikisini kaplayan (adanın batıda kalan üçte birinde Haiti Cumhuriyeti yer alır) Dominik Cumhuriyeti, 1844'ten bu yana bağımsızdır; ama tarihinin büyük bölümünde, ekonomik açıdan ABD'ye bağımlı olmuştur.
DOMİNİK CUMHURİYETİ YÜZEY ŞEKİLLERİ VE TOPLUM YAPISI
Kristof Kolomb'un 1492'de bulduğu ve Amerika'daki ilk İspanyol yerleşme merkezinin kurulduğu Hispaniola, dağlık bir adadır. En önemli sıradağı olan Orta Sıradağ, Dominik Cumhuriyeti'nin batı kesimi boyunca uzanır. Antil bölgesinin en yüksek ve en alçak noktaları da, Dominik Cumhuriyeti'nde yer alır. En yüksek (3 174 m) nokta olan Duarte doruğunun yalnızca 85 km güneybatısındaki Enriquillo gölünde, yükselti deniz düzeyinin 45 m altına düşer. Kuzey kesimde, Atlas okyanusuna paralel olarak, Kuzey Yaque ırmağının suladığı verimli bir tarım bölgesi olan Cibao vadisi uzanır. Cumhuriyetin başkenti, en büyük kenti ve en büyük limanı Santo Domingo, güney kıyısında kurulmuştur. Tropikal iklim (yıllık sıcaklık ortalaması 25 °C), dağlarda yükselti, kuzeydoğuda da alize rüzgârlarının etkisiyle yumuşar. Ortalama yağış güneybatıda Haiti sınırında 762 mm ile kuzeydoğuda 2 540 mm arasında değişir.
Dominik halkı yaklaşık 4 yüzyıl boyunca Avrupalılar ile Afrikalıların karışması sonucunda oluşmuştur.Adanın yerlisi olan Kızılderililerse, İspanyollar tarafından bulunmasından sonraki ilk 100 yıl içinde ya yok edilmiş ya da toplumun öbür üyeleriyle karışarak özelliklerini yitirmişlerdir. En büyük azınlık topluluğunu Haitililer oluşturur. Halkın % 95'i katoliktir. İlk öğretimin 7-14 yaş arasındaki çocuklar için ücretsiz ve zorunlu olduğu ülkede 8 üniversite (Amerika'nın en eski üniversitesi olan, 1538'de kurulmuş Santo Domingo Üniversitesi dahil) vardır.
DOMİNİK CUMHURİYETİ EKONOMİSİ
Dominik ekonomisi geleneksel olarak tarıma dayanır; başlıca tarım ürünü dışsatıma yönelik şekerkamışı, kakao ve kahvedir. Başlıca dışsatım ürünlerinden nikelin yanı sıra, ülkede önemli boksit, altın ve kaya tuzu yatakları vardır.
Hükümetin sanayiyi büyütme çabalarına karşın, sanayi ürünlerinin çoğunluğu ve birçok besin ürünü, ABD'den satın alınmaktadır. Bu arada turizm önemli ölçüde gelişerek GSMH'de tarımla yarışır duruma gelmiştir.
DOMİNİK CUMHURİYETİ TARİH VE DEVLET YAPISI
Kristof Kolomb'un Hispaniola'yı 1492'de bulmasına ve Yeni Dünya'daki ilk İspanyol yerleşme merkezinin adada kurulmasına karşın, Yeni Dünya'daki öbür sömürgelerden daha çok yarar sağlayan İspanyollar, o zamanki adı Santo Domingo olan Hispaniola'ya pek önem vermediler. Bunun sonucunda Batı ucuna Fransızların yerleşmeye başladıkları ada, 1795'te Fransa'nın yönetimine girdi. 1804'te Haiti'nin, bağımsız bir devlet olmasından ve 1822'de adanın doğu kesimine de yayılmasından sonra, 1844'te doğudaki İspanyolca konuşan halk Haitililere karşı ayaklanarak bağımsızlığını ilan etti. Böylece Dominik Cumhuriyeti kurulmuş oldu.
Yeni devletin ciddi ekonomik sıkıntılarla karşı karşıya kalması üstüne, 1905'te ABD, Dominik'teki ABD'li yatırımcıların çıkarlarını korumak bahanesiyle, ülke ekonomisinin bir bölümünü denetim altına aldı. Borçların artması ve iç karışıklıklar, 1916'da, ABD deniz piyadelerinin ülkeyi işgaliyle sonuçlandı. İşgalin 1924'te sona ermesinin ardından, 1930'da iktidarı ele geçiren Rafael Trujillo ülkeyi diktatörlükle yönetip, 1961'de öldürüldü. Yaklaşık 40 yıllık bir aradan sonra Aralık 1962'de yapılan ilk serbest seçimlerde, solcu Juan Bosch cumhurbaşkanlığına seçildi. Ama bir reform programı uygulamaya kalkışması üstüne, Eylül 1963'te bir askerî darbeyle devrildi. 1965'te Bosch yandaşlarının başlattıkları ayaklanmanın iç savaşa dönüşmesi üstüne, ABD kurulu düzeni korumaları için ülkeye askerî birlikler gönderdi. 1966'da cumhurbaşkanlığına seçilen Joaquin Balaguer'in sağcıların desteklediği otoriter yönetimi, 1978 seçimlerini Antonio Guzman'ın kazanmasıyla sona erdi. Guzman'ın da 1989 seçimlerinde yerini Salvador Jorge Blanco'ya bırakmak zorunda kalmasından sonra, ülke ekonomisinin gün geçtikçe kötüye gitmesi sonucunda 1986 ve 1990 seçimlerinde Joaquin Balaguer yeniden cumhurbaşkanlığına seçildi. Eski cumhurbaşkanı Blanco, 1988'de yolsuzluk iddiasıyla yokluğunda yargılanmaya başlanıp, 1992'de 20 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
1966 Anayasası'na göre genel oy sistemiyle seçilen bir cumhurbaşkanı ve başkan yardımcısı tarafından yönetilen ülkede, yürütme gücü 30 üyeli Senato ile 120 üyeli Millet Meclisi'nden oluşan parlamentodadır.