Feromonlar
Feromonlar, Hayvanlar tarafından çevreye salgılanan ve aynı türden başka hayvanların davranışlarını etkilemek amacı taşıyan kimyasal maddeler. Feromonlar (ferhormonlar da denir) terimi, Yunanca pher ("taşımak", "getirmek") ve horman ("uyarmak") sözcüklerinden türetilmiş olmakla birlikte, aslında hormon adı verilen kanla taşınan iç salgılardan farklıdırlar, özelleşmiş hücre ya da bezler tarafından sıvı olarak salgılanır ve sıvı ya da gaz olarak iletilirler. Böceklerde, suyosunlannda,ipliksisolucan-larda örümceklerde, kabuklularda, balıklarda ve memelilerde salgılandıkları kanıtlanmış olan feromonlar, üreme davranışlarını (cinsellik ve toplanma feromonları), alarm ve savunmayı, bölgeyi ve iz işaretlemeyi, toplumsal düzeni ve tanımayı, kast farklılaşmasının denetimini sağlayan işaretler olarak iş görürler. Sözgelimi, kovanda kraliçe arı tarafından yayılan feromonlar, işçi arılarda biraraya toplanma, beslenme ve beden temizliği davranışlarını uyarır. Köpeklerin ve kedilerin idrarında da çoğunlukla kokulu işaret maddeleri çökeltileri bulunur. "Kızgın" bir dişi köpeğin erkek köpek tarafından uzaktan belirlenmesi, cinsellik feromonlarmın etkisine örnek gösterilebilir.
Böcek türlerinin çoğunda cinsellik, besin arama ve savunma feromonlarmın kullanılması, yaşamın sürdürülmesi ve çoğalma bakımından kesinlikle gereklidir. Böcek feromonları bu nedenle öbür feromonlardan daha çok bilim adamlarının ilgisini çekmişlerdir. Elde edilen bilgiler özellikle cinsellik feromonlarıyla ilgilidir. Bazı böcek türlerinde cinslerin çiftleşmek için bir araya gelmesinde feromon kullanılmadığı düşünülmekle birlikte, üyeleri uzun mesafe ucucuları olan pulkanatlılar ailesi üyelerinin (gece ve gündüz kelebekleri) bütün türlerinde bu tür feromonların kullanıldığı, aşağı yukarı kesin biçimde ortaya konmuştur: Dişi tarafından, "çağrı" diye adlandırılan, son derece küçük miktarlarda feromon salınması, rüzgâr altında 3,2 km kadar bir uzaklıkta uçan bir erkek tarafından algılanabilmektedir. Bu nedenle, cinsellik feromonları, insanlar tarafından zararlı böceklerin toplandıkları yerleri belirlemek için yapay olarak kullanılabilir.
Hayvanlar, olağanüstü uyum ya da yetenekler geliştirmiş oldukları için, düşman bir çevrede yaşamlarını sürdürmeyi başarmışlardır. Bunlardan biri de son derece özelleşmiş koku duygusudur. Onlara, bir araya gelmek, kur yapmak ve çiftleşmeyi uyarmak için cinsellik ve toplanma feromonlarından, yaklaşan bir tehlike uyarısında bulunmak için alarm feromonlarından, türün öbür bireylerini besin bulunan ve yumurta bırakmaya ya da dinlenmeye uygun yerlere yönlendirmek için iz feromonlarından yararlanma olanağını veren, bu duygudur. Kokunun işlevi, yalnızca böceklerin toplumsal biyolojisinde değil, aileyi ve klanı birbirine bağlamak, yaşanılan ve çiftleşilen bölgeyi işaretlemek, saldırı ve toplumsal egemenlik için feromonları kullanan memeliler için de son derece önemlidir.