Hırvatistan
Hırvatistan
GENEL BİLGİLER. Yüzölçümü: 56 538 km². Başkenti ve en büyük kenti; Zagreb (930 753 nüf.; 1991).
TOPLUM YAPISI. Nüfusu (1991): 4 763 941; nüfus yoğunluğu: Km²'ye 84,3 kişi. Etnik dağılım: Hırvatlar(% 75), Sırplar(% 12). Resmî dili: Sırpça-Hırvatça. Başlıca dinler: Katolik, protestan. EĞİTİM VE SAĞLIK. Yükseköğretim kurumlan (1989): 60. Hastane yatak sayısı (1989): 35 697. Hekim ve diş hekimi sayısı (1989): 12 091. EKONOMİ. Başlıca ürünler: Tarım — buğday, mısır, şekerpancarı, zeytin; sanayi — dokuma ve hazır giyim sanayileri, ilaç, elektronik araç gereç, alüminyum ve plastik ürünler yapımı; tersaneler; madencilik — petrol, boksit. Para birimi: 1 Hırvat dinarı — 100 para.
YÖNETİM. Türü: Cumhuriyet. Yasama gücü: Sabor (iki meclisli Hırvatistan parlamentosu).
Güney Avrupa'da ülke.1991'e kadar Yugoslavya Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ni oluşturan cumhuriyetlerden biri olan, o tarihte bağımsız bir cumhuriyete dönüşen Hırvatistan, Adriya denizi kıyısında (Dalmaçya) nispeten ince uzun bir şerit halinde uzanır. Kuzeyde Slovenya, kuzeydoğuda Macaristan, doğuda Slovenya ve Sırbistan, güneydoğuda Karadağ'la sınırlıdır.
Tarihinin büyük bir bölümünde Avusturya-Macaristan imparatorluğunun bir parçası olan Hırvatistan, imparatorluk 1918'de parçalanınca, Sırbistan ve Slovenya krallıklarıyla birleşerek, 1929'da eski Yugoslavya'yı oluşturmuştur.
YÜZEYŞEKİLLERİ VE TOPLUM YAPISI
Yüzeyşekilleri bakımından Hırvatistan başlıca iki bölgeye ayrılabilir: Dalmâçya'daki sıradağlar (Dinar Alpleri); büyük bölümü Slovenya'da yer alan Pannonnia ovası. Zagreb'in kuzeyinde Zagorje yönetim bölgesinde bir dizi yuvarlaklaşmış tepe yükselir. Ülke toprakları ayrıca, Dalmaçya bölgesinde, kıyının hemen açığında yer alan birçok ada içerir. Kıyı boyunca, ılık bir Akdeniz iklimi, iç kesimlerdeyse sert kara iklimi egemendir. Ülkenin başlıca akarsularından Macaristan sınırını oluşturan Drava ile Bosna-Hersek sınırında akan Sava ve Sırbistan sınırını oluşturan Tuna (Drava ile Sava, Tuna'nın kollarıdır), ulaşıma elverişlidir. Pannonnia ovası, ülkenin başlıca tarım alanıdır.
Ülke nüfusunun yaklaşık dörtte üçünü oluşturan Hırvatlar katolik, genellikle Bosna-Hersek sınırı yakınındaki Krajina bölgesinde oturan ve ikinci büyük topluluğu oluşturan Sırplar ortodoksturlar. Hırvatistan'da ayrıca, küçük Sloven, İtalyan ve Macar toplulukları yaşar. Dalmaçya kesiminde İtalyan kültürünün, iç kesimlerdeyse Avusturya-Macar kültürünün etkileri görünür.
Hırvatlar ve Sırplar Sırpça-Hırvatça konuşurlarsa da, Hırvatlar Latin abecesini, Sırplar Kiril abecesini kullanırlar. Bu iki büyük topluluk arasındaki tarihsel düşmanlık, Hırvatistan'ın Haziran 1991'de bağımsızlığını ilan etmesiyle tırmanmıştır.
EKONOMİ
Eski Yugoslavya'nın ekonomik açıdan en gelişmiş cumhuriyeti olan Hırvatistan'da, bağımsızlıkla sonuçlanan ayrılıkça hareketin gelişmesinde de başlıca rolü Hırvatların büyük çoğunluğunun, ülke ekonomisine yaptıkları büyük katkılara karşın, eski Yugoslavya bütçesinden kendilerine ayrılan payın yetersiz olduğunu düşünmeleri oynamıştır. Tarım küçük, özel çiftliklerde yapılır. İç savaşın patlak verdiği 1991'e kadar sanayi (kereste ve dokuma sanayileri; petrol çıkarılması ve işlenmesi) ve turizm (özellikle Dubrovnik ve Dalmaçya kıyılarında) başlıca gelir kaynakları olmuştur. Zagreb ve Dubrovnik'in yanı sıra, Hırvatistan'ın başlıca kentleri Split, Riyeka ve Pula'dır.
TARİH VE DEVLET YAPISI
925'te kurulan Hırvatistan Krallığı, Macaristan'la birleştiği XII.yy. başına kadar bağımsızlığını korudu. Bu arada, Slovenya kesimi, XVI. ve XVII. yy'larda Osmanlı yönetiminde kaldı ve o dönemde Macaristan'ı yöneten Habsburg sülalesi, Osmanlı İmparatorluğu ile arasındaki sınırda bir askerî bölge oluştururken, Hırvatistan'a Alman, Sırp ve Macar köylüleri yerleştirdi. XIX. yy'da, Macarların Macar dili ve kültürünü benimsetmek çabalarına direnen Hırvatlar, 1848-49 Avusturya-Macaristan Savaşı sırasında, Josip Jelacir'in yönetimi altında, Avusturya'nın yanında yer aldılar. 1868'de içişlerinde özerklik tanınan, ama Macaristan yönetimine karşı hoşnutsuzluğun gün geçtikçe yayıldığı Hırvatistan'da, Ante Starcevic'in yönettiği ayrılıkçı hareket hızla gelişti.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun 1918'de parçalanmasından sonra Hırvatların, Sırplar ve Slovenlerle birleşerek Yugoslavya'yı oluşturmalarına karşın, ayrılıkçı hareket etkisini sürdürdü. İkinci Dünya Savaşında Almanların Yugoslavya'yı işgaliyle (1941), Hırvatistan'da faşist Hırvat grubu Ustarse'nin önderi Ante Pavelic yönetiminde, bir kukla Hırvat devleti kuruldu ve savaş boyunca Sırplar ile Yahudilere gerçek bir kıyım uygulandı. 1945'te, Alman işgali sırasında faşistlere karşı büyük bir başarıyla savaşan Hırvat komünist önderi Josip Broz (Tito) önderliğinde kurulan Yugoslavya Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin cumhuriyetlerinden birine dönüşen Hırvatistan, Tito'nun ölümünden (1990) sonra Yugoslavya'nın zayıflamasından yararlanarak, Slovenya'nın yanı sıra, bağımsızlığını ilan etti (1991).
Ama Hırvatistan'daki Sırp azınlığı, bağımsızlık hareketine karşı çıkarak, yeni Yugoslavya (Sırbistan ve Karadağ) ordusunun desteğinde, Franjo Tudjman başkanlığındaki Hırvat ulusal hükümetine karşı, silahlı savaşı başlattı. Birleşmiş Milletler öncülüğünde gerçekleşen ateşkes (Ocak 1992) sonucunda, Hırvatistan Cumhuriyeti, Krajne, vb. bazı bölgeleri, Sırpların denetimine bırakmak zorunda kaldı. Bununla birlikte çarpışmaların yer yer sürdüğü ülkede, Haziran 1993'te Sırplar, bir halkoylamasıyla, denetimleri altındaki bölgenin (Hırvatistan'ın yaklaşık dörtte biri) Yugoslavya'yla (Sırbistan ve Karadağ) ve Bosna-Hersek'teki Sırpların denetiminde olan bölgeyle bileştirilmesi kararı aldılar. 2 Ağustos 1993'te Hırvatistan cumhurbaşkanlığına Franjo Tudjman yeniden seçilirken, Hırvatistan Demokratik Partisi de çoğunluğu elde etti.