Bilgi Diyarı

Aşağıdaki Kutu ile Sonsuz Bilgi Diyarı'nda İstediğinizi Arayabilirsiniz...

Klarnet

  • Okunma : 619

Klarnet, Bir ucunda fincan biçiminde bir kalağı, öbür ucunda, kamış takılı bir ağızlığı bulunan silindir biçiminde ahşap (kimi zaman da metal) bir borudan oluşan üflemeli çalgı. Türü bakımından klarnet (ya da klarirıet), ağaç üfleme çalgılar ailesinin bir üyesidir; bu ailenin çalgılarında, boru içindeki hava sütunu, çift kamışlı obua ailesi çalgılarının tersine, tek kamış tarafından titreştirilir. Klarnet, orkestranın çok kullanışlı bir üyesi, konser bandosunun da ağaçtan üflemeli başlıca tiz çalgısıdır; solo ve oda müziği ile popüler müzikte de geniş çapta kullanılır. Aktarım (ya da göçürüm) yapılarak çalınan, yani notası gerçek sesinden farklı bir perde üstünden yazılarak çalınan bir çalgıdır.

Klarnetin en yakın akrabası şalümo, sekiz ses delikli, üst yanı kesilererek açılmış bir kamışı bulunan, buna karşılık fincan biçimle bir kalağı olmayan kısa, silindir biçiminde bir boruydu. Johann C. Denner (1655-1707); şalümonun boyunu iki kat uzatarak ve iki perde ekleyerek daha tiz ya da ses alanı trompet benzeri olan klarinoyu (klarnetin ilk biçimi) elde etti. Daha sonra Auguste Buffet ve Hyacinthe Klose tarafından geliştirilen (1844'e d.) klarnet, XVIII. yy. sonlarında orkestranın demirbaş çalgılarından biri haline geldi ve Jean Philippe Rameau, Wolfgang Amadeus Mozart gibi besteciler, bestelerinde klarnete de yer verdiler.

Mekanik yönde sağlanan gelişmeler klarneti gün geçtikçe, en kullanışlı çalgılardan biri haline getirmiştir: Bütün kromatik sesler çok büyük bir kolaylıkla çatınabilir; gizemli pes seslerden başlayıp, en tiz oktavdan geçerek, keskin, yırtıcı tonlara kadar uzanan birton çeşitliliğine olanak verir.

Günümüzde en çok kullanılan klarnet, si-bemol (ya da sol) klarnettir; onu la-klarnet izler. Si-bemol klarnet 60 cm uzunluğundadır ve üç oktavdan geniş bir ses alanı vardır. XIX. yy'dan bu yana, büyük orkestralarda bir re-klarnet ile si-bemol bas klarnet kullanılmıştır. Konser bandolarında genellikle, si-bemol klarnetin bir dörtlü üstünden ses veren küçük bir mi-bemol klarnet, si-bemol klarnetin bir beşli altından ses veren bir alto mi-bemol klarnet, standart klarnetin (si-bemol klarnet) bir oktav altından ses veren bir bas klarnet kullanılır; bu çalgılar "klarnet korosu"nu oluşturur. Ayrıça, standart si-bemol klarnetin iki oktav altından ses veren çifte bas (ya da konrtbas) klarnet de kullanılmaktadır. Türkiye'ye klarnet XIX. yy. sonlarında girmiş (sol-klarnet) ve çok geçmeden Türk müziğinin aranan çalgılarından biri haline gelmiştir.

Not: Klarnet, hem orkestralarda, hem caz ve dans topluluklarında kullanılmaya aynı ölçüde olanak veren tek kamışlı, kullanışlı bir üflemeli çalgıdır. Si-bemol (sol) klarnet (resmin solunda) klarnet ailesinin en yaygın üyesidir; Türk müziğinde de bu klarnet kullanılmaktadır; alto klarnet (resmin sağında) daha az yaygındır.