Kosta Rika
Kosta Rika
KOSTA RİKA CUMHURİYETİ
GENEL BİLGİLER. Yüzölçümü: 50 700 km². Başkenti ve en büyük kenti San Jose (292 300 nüf.; 1990 fah.).
TOPLUM YAPISI. Nüfusu (1992 tah.): 3 100 000; nüfus yoğunluğu: Km²'ye 61 kişi. Nüfus dağılımı (1990): Kentlerde % 50; kırsal kesimde % 50. Yıllık nüfus artış hızı (1991) % 2,3. Resmî dili: İspanyolca. Başlıca dinler: Katolik.
EĞİTİM VE SAĞLIK. Okuma yazma oranı (1992): Yetişkin nüfusun % 93'ü. Üniversite sayısı (1990): 4. Hastane yatak sayısı (1986): 7 182. Hekim sayısı (1984): 2 539. Ortalama ömür(1989): Kadınlarda—78; erkeklerde— 74. Bebek ölüm oranı (1991): 1 000 canlı doğumda 15.
EKONOMİ. GSMH (1990): 5,5 milyar dolar. Kişi başına ulusal gelir (1990): 1 810dolar. Etkin nüfus dağılımı (1987): Tarım— % 28; devlet görevlileri ve hizmetler— % 23, ticaret—% 16; madencilik ve sanayi— % 17; yapı sanayisi ve ulaşım— % 7. Dış ticaret (1990): Dışalım— 2 milyar dolar; dışsatım—1,4 milyar dolar. Ticaret yaptığı başlıca ülkeler: ABD, Japonya, Guatemala, Almanya. Para birimi: 1 dolar = 100 centimos.
DEVLET YAPISI. Türü: Cumhuriyet. Yasama gücü: Yasama Meclisi. Yönetim bölümlenmesi: 7 il. ULAŞIM. Demiryolları (1987): Toplam 800 km. Karayolları (1988): Toplam 35 357 km. Başlıca limanları: 1. Başlıca havalanları: 1.
Orta Amerika'da devlet. Kuzeyde Nikaragua ile güneyde Panama arasında uzanan, doğuda Antil deniziyle, batıda da Büyük Okyanusla sınırlı olan Kosta Rika, Latin Amerika ülkeleri arasında, demokrasi yönetimini kesintisiz sürdürmeyi başaran ender ülkelerdendir. YÜZEYŞEKİLLERİ, İKLİM VE TOPLUM YAPISI Kosta Rika, doğu ve batı kıyıları boyunca geniş kıyı ovaları uzanan dağlık bir ülkedir. Ülkeyi kuzeybatıdan güneydoğuya doğru baştan sona aşan Guancaste dağları ve Talamanca dağlarında (birlikte Orta Sıradağlar diye de adlandırılırlar), ülkenin en yüksek noktası Chirripo Grande'nin (3 819 m) yanı sıra, birçok doruğun yükseltisi 3 000 m'yi aşar. Orta kesimdeki yaylanın (Mesata Central) yükseltisi 900 - 1 200 m arasında değişir. Antil denizi kıyılarında yılın büyük bölümü yağışlıdır ve yıllık yağış tutarı 3 048 m dolayındadır. Daha az yağış alan Büyük Okyanus kıyısındaysa yıllık yağış tutarı 1 905 mm dolayındadır. Ortalama sıcaklıklar yayla kesiminde 15 °C'tan kıyı ovalarında 27 °C'a kadar değişir. Ülkenin yaklaşık % 28'ini kaplayan tropikal ormanlar, koruma altına alınmıştır.
Okuma yazma bilenlerin oranının Latin Amerika ülkeleri arasında en yüksek oranlardan biri olduğu ülkede, öğretim ve sağlık hizmetleri önemli ölçüde gelişmiştir.
EKONOMİ
Kosta Rika ekonomisinde, tarım kesimi ağır basar. Ülkenin başlıca dışsatım ürünü kahve, küçük çiftliklerde ve orta yayladaki tarım işletmelerinde yetiştirilir. Ayrıca gerek Büyük Okyanus, gerek Antil denizi kıyılarındaki ovalarda dışsatıma yönelik muz, vb. tropikal meyveler yetiştiriciliği gelişmiştir. İç tüketime yönelik ürünlerin başlıcaları mısır, pirinç, patates ve fasulyedir. Devletin ekonomiyi çeşitlendirmek için sanayi ve turizm dallarında dış sermayeye çeşitli kolaylıklar tanıdığı ülkede, GSMH'nin yaklaşık % 20'si sanayi ürünlerinden elde edilmektedir.
Kosta Rika'nın orta kesimini kuzeyden güneye doğru aşan Panamerika otoyolu, ürünlerin pazara ulaştırılmasını büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Ayrıca başkent San Jose, demiryolu hatlarıyla Antil denizi kıyısındaki Limon kentine ve Büyük Okyanus kıyısındaki Puntaneras kentine bağlanmıştır. Dışsatıma yönelik tarım ürünleri fiyatlarında uluslararası pazardaki çalkantılar ve dış borçların önemli ölçüde artması, 1980 yıllarından başlayarak ekonomide önemli sıkıntılara yol açmıştır.
TARİH VE DEVLET YAPISI
Kıyılarına 1502'de Kristof Kolomb'un ulaştığı sırada az sayıda Kızılderili topluluğunun yaşadığı günümüzdeki Kosta Rika toprakları, bir İspanyol sömürgesine dönüştürülerek, Meksika Kral Naipliği'nin bir bölümünü oluşturdu. 1821'de Amerika'daki İspanyol sömürgelerinin ayaklanmasıyla kurulan bağımsız Orta Amerika Federasyonu'na katıldı. Federasyonun 1838'de dağılıp, her üye ülkenin bağımsız birer devlete dönüşmelerinden sonra, ilk gerçek anlamda özgür seçimler 1889'da yapıldı ve o tarihten başlayarak Kosta Rika, 1917 ve 1948'deki iki kısa kesinti dönemi dışında, demokratik bir ülke olmayı günümüze kadar sürdürdü. Nikaragua'daki ayaklanmacıların 1948 ve 1955'teki iki küçük istila denemesi, Amerika Devletleri Örgütü'nün müdahalesiyle savuşturuldu. Öbür Orta Amerika ülkelerinden kaçanları geçmişten günümüze kadar barındıran ülkede, cumhurbaşkanı Oscar Ariez Sanchez'e (1986-1990 arasında cumhurbaşkanlığı yaptı), 1987'de bölgedeki iç savaşları sona erdirme planı nedeniyle Nobel Barış Ödülü verildi. Cumhurbaşkanları art arda iki kez seçilemediklerinden, 1990'da yapılan seçimlerden sonra, cumhurbaşkanlığını, 8 Mayıs 1990'da Rafael Angel Calderon Fournier devraldı.