BURÇLAR KUŞAĞI
Dünya’dan bakıldığında, Güneş yıl boyunca yıldızların arasında belirli bir yol izleyerek dolanırmış gibi görünür. Güneş’in yıllık hareketi sırasında izlediği bu yörünge, gökyüzünü bir kuşak gibi çepeçevre sardığı varsayılan düşsel bir kuşağın tam ortasından geçer. Buna astronomi ve astrolojide burçlar kuşağı ya da zodyak denir.
Aslında burçlar kuşağı astronomların tutulum (ekliptik) dedikleri gökküre dairesiyle hemen hemen çakışır, yalnız daha geniştir. Dünya’nın Güneş çevresindeki yörüngesinin yer aldığı tutulum düzleminin her iki yanındaki 9°’lik bölgeyi kapsar.
Ay’ın Dünya çevresindeki yörüngesi ile Plüton dışındaki bütün gezegenlerin Güneş çevresindeki yörüngeleri tutulum düzlemine yakın olduğu için, bu gökcisimleri de burçlar kuşağında görülür. Burçlar kuşağı üzerinde 12 takımyıldız yer alır. Burçlar kuşağı bu takımyıldızlar arasında eşit olarak bölünmüş ve her takımyıldıza kuşağın 30°’lik bir bölümü ayrılmıştır. Bu bölümlere burç denir. Burçları ilk kez adlandıran eski Babilli astronomlar burçlar kuşağının her bölümüne o bölümdeki takımyıldızın adını vermişlerdi. Bu takımyıldızlardan çoğunun gökyüzündeki görüntüsünü bir hayvana benzettiklerinden burçların çoğu bir hayvanın adıyla anılır. Nitekim zodyak adı da “hayvan” anlamındaki Yunanca bir sözcükten türetilmiştir.
Burçlara adını vermiş olan takımyıldızlar bugün kendi adlarını taşıyan bölgede görülmez; her takımyıldız bir sonraki bölgeye kaymıştır. Örneğin Koç takımyıldızı Boğa burcunda, Boğa takımyıldızı İkizler burcundadır. Bunun nedeni “ılım noktalarının yalpalaması” denen olaydır. Ilım noktaları, Dünya’ mn yörünge düzlemi ile Dünya ekvatorunun gökkubbedeki izdüşümünün kesişme noktalarıdır. Bu noktaların zamanla yer değiştirmesi sonucunda yıldızların gökyüzünde göründükleri yerler de değişir. Yılda 50,26 saniyelik bir açı değerinde olan bu yalpalama, 2.150 yılda 30°’lik bir kaymaya yol açar. Bu nedenle burçlar kuşağındaki takımyıldızlar bu süre içinde kendi adlarını taşıyan bölgeden bir burç boyu kadar öteye kaymıştır. Ilım noktalarının yalpalamasını ilk kez Eski Yunanlı astronom Hipparkhos açıklamıştır.
