BUZDAĞI
Buzdağları denizde yüzen büyük buz kütleleridir. Bunlar Kuzey Kutup Bölgesi’nde (özellikle Grönland’ın güneyinde) ve A ntarktika’nın çevresinde bulunur. Her iki kara parçası da neredeyse tümüyle, pek çok yerde binlerce metre kalınlığa ulaşan bir buz örtüsüyle kaplıdır. Her kar yağışı buzun kalınlığını artırır ve buz örtüsünün denize doğru yavaşça hareket etmesine neden olur.
Grönland dağlarla çevrili büyük bir yayladır. İç kısımlarda buz kalınlığı 2.500 metreden fazladır. Bu buz tabakası dağlar arasındaki geçitleri aşıp dik vadilerden aşağıya doğru hareket eden buzullar oluşturur. Bayırların dikliği nedeniyle buzullarda derin çatlaklar, yarıklar ortaya çıkar. Buzulun denize ulaşan ucu bir süre su üstünde yüzer. Ancak sonra, dalgalar bu yüzen bölümü çatlak yerlerinden parçalar ve kopan buz kütlesi bir buzdağı olarak denizde dolaşmaya başlar. Daha sıcak sularda eriyene kadar akıntılarla güneye sürüklenir. G rönland buzdağları genellikle çok garip şekillidir.
Antarktika, dağ sıraları ve geniş, derin vadileriyle düzensiz bir yüzey şekline sahiptir. Bu vadilerdeki buz tabakaları düzgün bir biçimde denize doğru hareket eder ve geniş, düz tabakalar halinde denize uzanır. Buz tabakaları suyun etkisiyle koptuğu zaman, üstleri düz, keskin kenarları dik kayalıkları andıran çok büyük buzdağları oluşur. Bunlar genellikle Kuzey Kutup Bölgesi buzdağlarından daha alçaktır.
Buzdağlarının deniz üzerinde görülen bölümünün yaklaşık altı katı su altındadır. Grönland buzdağlarının pek azmin sudan yüksekliği 60 metreyi geçer; çoğu 30 metreden yüksek değildir. Genişliği 1.500 metreden fazla olabilir. Kuzey Kutup Bölgesi’ndeki büyük buzdağlarına “buz adaları” denir. Bunlar genellikle kutup bölgesinde bulunur ve yavaş hareket ederler. Bilimsel araştırma gruplarının bunlar üzerinde aylarca konakladığı olur.
Grönland’dan güneye doğru sürüklenen buzdağları Avrupa ile Kuzey Amerika arasındaki işlek denizyolunu izleyen gemiler için büyük bir tehlike oluşturur. Çevresindeki havayı soğuttuğu için, buzdağı genellikle bir sis bulutu arkasına gizlenir. Zamanının en büyük yolcu gemisi olan Titarıic, İngiltere’den New York’a yaptığı ilk seferde, 15 Nisan 1912’de Grand Banks’ın (Büyük Sığlık) 150 km güneyinde bir buzdağıyla çarpıştı ve battı. 1.500 kişinin öldüğü Titanic felaketinden sonra, gemi yolları yakınında görülen buzdağları konusunda gemileri uyarmak için Uluslararası Buz Devriyesi kuruldu. Özel olarak yapılmış gemiler kuzeydeki denizlerde devriye gezerek büyük buzdağlarının yerlerini haber verir ve küçük olanlarını parçalar. Buzdağlarının en çok görüldüğü yaz mevsiminde gemiler kışın izledikleri yolun daha güneyinden giderler. Güney yarıkürede ise, çok az gemi Antarktika’ya buzdağlarının tehlike oluşturabileceği kadar yaklaşır.
