Cebelitarık
Akdeniz’in batı ucunda yer alan bir İngiliz kolonisidir. Akdeniz’i Atlas Okyanusu’na bağlayan Cebelitarık Boğazı, Avrupa’yı Afrika’dan ayırır. En dar yeri 15 km olan boğazda yüzey akıntısı doğuya, Akdeniz’e doğrudur. Bir kireçtaşı dağı olan Cebelitarık Kayalığı, İspanya’ya alçak ve kumlu bir kıstakla bağlı olan yarımadaya adını verir. Yarımadanın 5 km uzunluğundaki güney bölümü koloniyi oluşturur ve Kuzey Cephesi^olarak adlandırılır. Yarımada kuzeygüney doğrultusunda uzanarak Cebelitarık Körfezi’nin doğu kıyısını oluşturur.
Cebelitarık Kayalığı Kuzey Cephe’den dikey olarak 426 metreye yükselir. Bu kayalık güneyde basamak basamak denize doğru inerek iki küçük yayla oluşturur. Doğu yüzü oldukça sarp olan kayalığın batısı deniz düzeyinden 120 metre yüksekliğe ulaşır; sonra, üzerinde Cebelitarık kentinin kurulduğu hafif bir eğime dönüşür.
Cebelitarık’ta kışlar yumuşak, yazlar sıcak ve neredeyse yağışsız geçer. Hiçbir ırmak ya da su kaynağı yoktur. Yarımadanın doğusundaki yağmur suyu toplama havzasında biriken sular kayalığın içine oyulmuş olan büyük depolara gönderilir. Sarnıç adı verilen bu depolarda toplanan su arıtılarak içilir. Suyun bir bölümü de deniz suyunun damıtılmasıyla elde edilir.
Kayalıkta büyük ağaçlar yetişmez, ama 500’den fazla çiçekli küçük bitki türü vardır. Bunlardan biri olan Cebelitarık Iberisi Avrupa’nın başka hiçbir yerinde yetişmez. Kayalık, Avrupa-Afrika arasında göçen kuşlar için bir konaklama yeridir. Avrupa’da bulunan tek yabanıl maymun türü olan kuyruksuz ve afacan Berberi şebekleri, kayalığın üst kesimlerinde yaşarlar.
Cebelitarıklılar’ın pek azı İspanyol kökenlidir. Hemen hemen tümü Katolik olan halkın büyük çoğunluğunun ataları İngiliz, İtalyan, Maltalı, Faslı ya da Portekizli’dir. Resmi dil İngilizce’dir. Cebelitarık’ın nüfusu 30.000’dir (1984).
Cebelitarık, içinde gemi onarım havuzları ve bir yat limanı olan büyük, yapay bir limana sahiptir. Eski savunma kaleleri, kayaya oyularak yapılan ve II. Dünya Savaşı sırasında genişletilerek 16 kilometreye ulaşan bir tünel ağıyla birleştirilmiştir. Yeraltındaki bu tesislerde bir hastane, elektrik üretim birimleri, atölyeler ve petrol depoları vardır. Kayalığın oyulması sırasında çıkan kayalar, Cebelitarık Körfezi içine doğru uzanan uçak pistinin yapımında kullanılmıştır.
Cebelitarık bir İngiliz kolonisidir, ama savunma dışındaki her konuda özerktir. İngiltere’nin atadığı vali yürütmenin başıdır. Temsilciler meclisi dört yılda bir seçilir. Başbakan ve bakanlar, temsilciler meclisinin çoğunluğu içinden vali tarafından atanır.
Arapça “Tank Dağı” anlamındaki Cebelitarık adı, İS 711’de burayı ele geçiren Arap komutanı Tarık bin Ziyad’ın adından gelir. Araplar ile İspanyollar arasında uzun savaşlara sahne olan Cebelitarık 1462’de İspanyollar’a geçti. 1704’te İspanya Veraset Savaşı sırasında İngiltere Cebelitarık’ı aldıktan sonra, 1713’teki Utrecht Antlaşması ile İspanya buranın İngilizler’e ait olduğunu kabul etti. Bununla birlikte, İspanya sonraki 70 yıl boyunca Cebelitarık’a yeniden sahip olmaya çalıştı. 1779’da Fransızlar’ın yardımıyla başlatılan başarısız bir kuşatma, 1783’te İngiliz egemenliğinin onaylandığı bir antlaşma ile sona erdi.
Cebelitarık 1830’da resmen bir koloni oldu. 1869’da Süveyş Kanalı’nın açılması burayı Hindistan ve Uzakdoğu yolunun savunulmasında çok önemli bir konuma getirdi. Dünya savaşları boyunca Cebelitarık oldukça işlek bir deniz üssü durumundaydı.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra İspanya Cebelitarık’ı geri almak için baskısını sürdürdü, sınır boyunca mal ve araç geçişini engellemeye başladı. 1985 Şubat’ında İspanya tüm sınırlamaları kaldırarak, Cebelitarık’ın siyasal geleceğini görüşmeler yoluyla belirlemek konusunda İngiltere ile anlaştı.
Cebelitarık’ın başlıca gelir kaynakları turizm ve ticarettir. Gelir kaynaklarının en önemlisi limanı ziyaret eden gemilere satılan yakıttan elde edilen gelirdir.
