Çita
Çita, aslan, kaplan, pars gibi yırtıcı ve etçil memelileri içeren kedigillerden bir hayvandır. Görünümü parsa benzerse de çitanın gövdesi daha ince, bacajdarı da daha uzundur. Postu da parsınki gibi iri lekelerle değil, bütün vücuduna serpiştirilmiş küçük kara beneklerle bezelidir. Yüzünde, gözlerinin yanından burnunun kenarına kadar inen iki kara şerit bulunur. Gövdesinin uzunluğu, 75-80 santimetrelik kuyruğuyla birlikte 2 metreyi geçer. Çita familyanın öbür üyeleri gibi tırnaklarını tümüyle içeri çekemez; ayrıca tırnaklarının koruyucu kılıfı da yoktur.
Kısa mesafede dünyanın en hızlı hayvanı olan çita saatte 100 kilometreyi aşan bir hızla koşabilir. İnce uzun yapısı, uzun bacakları ve gelişmiş kalça kaslarıyla gövdesi koşmaya son derece elverişlidir. En sevdiği av da, olanca hızıyla kovalayıp yakaladığı küçük antiloplardır.
Çitalar tek başlarına ya da küçük gruplar halinde yaşarlar. Bazen avlanma bölgesindeki genç erkekler bir araya gelerek gruplar oluşturur. Bazen de bir dişi çita bir yaşındaki yavrularıyla birlikte gezerek avlanır. Dişi çita 95 gün süren bir gebelikten sonra genellikle iki ile dört arasında yavru doğurur. Yeni doğan yavruların gövdesi uzun, kül rengi tüylerle kaplıdır. Sonradan bu tüylerin rengi sarımsı kahverengiye döner ve üstü parmak izi büyüklüğünde kara beneklerle kaplanır. Postundaki benekler yer yer birleşerek şeritler ve büyük lekeler oluşturan çitalara çok ender rastlanır. Bunlara göz alıcı görünümlerinden ötürü kral çita denir.
Çitalar genellikle açık otlaklarda avlanmayı seçer, ama ağaçlık ve çölümsü bölgelerde de yaşarlar. Bir zamanlar Afrika’nın büyük bölümünde, Arabistan, Ortadoğu, Türkistan, Pakistan ve Hindistan’ın kuzeyinde çok sayıda çita yaşıyordu. Hem değerli postu için avlanan, hem de sığır yetiştiricileri tarafından kendi doğal ortamlarından sürülüp uzaklaştırılan bu hayvanların sayısı günümüzde gittikçe azalmaktadır.
Bugün çitaların en bol bulunduğu yerler Doğu Afrika ile Namibia’dır. Yakındoğu’da yaşayan çitaların ise soyu tükenmek üzeredir.
Çitaları koruma altına alarak üretmek için sonradan çok büyük girişimlerde bulunuldu. Böylece, insan eliyle üretilen ilk çita yavrusu 1946’da Roma’daki bir hayvanat bahçesinde dünyaya geldi. İngiltere’deki Whipsnade Parkı’nda da uzman bakıcılar birkaç kuşak çita yetiştirmeyi başardılar. Çitaların öldürülmesini engellemek için bugün birçok ülkede çita derisi ithali yasaklanmıştır.
Çita değişik yaşam koşullarına kolayca uyum sağlayabilen bir hayvandır. Doğal ortamda yakalanan erişkin çitalar bile evcilleştirilip eğitilmeye inanılmayacak kadar yatkındır. Eğitilmiş çitalarla ceylan ve antilop avlamak yüzyıllar boyunca Hintli soyluların en gözde sporu olmuştur. Moğol İmparatoru Ekber’in antilop avında kullanmak üzere 1.000 kadar çita beslediği söylenir. Çitalar tutsak edilip insan eliyle bakıldıklarında çok zor ürediklerinden bu çitaların hepsi de doğal ortamda yakalanıp evcilleştirilmişti. Hint çitalarının sayısı 20. yüzyıl başlarında oldukça azaldığı için, Hintli soylular Afrika’dan getirttikleri çitaları eğitip avda kullanmaya başladılar.
