Bilgi Diyarı

Aşağıdaki Kutu ile Sonsuz Bilgi Diyarı'nda İstediğinizi Arayabilirsiniz...

Ekstrüzyon

  • Okunma : 1003

Ekstrüzyon, Çeşitli som ve içi boş profiller oluşturmak için metalleri ve plastikleri bir kalıptan geçirerek biçimlendirme yöntemi. Ekstrüzyon XIX. yy'dan bu yana yaygın biçimde kullanılmaktadır. Plastiklerin ekstrüzyonu, erimiş halde yapılır; bu uygulamada, sıkıştırma işleminden sonra gereci kalıba beslemek için, çoğunlukla Arşimet burgusu kullanılır. Metallerin ekstrüzyonu, soğuk ya da sıcak olarak yapılır.

Metal ekstrüzyonunun üç genel türü vardır: Doğrudan, dolaylı, darbeli.Doğrudan ekstrüzyon işleminde, metal kütük ya da çubuk, ısıtılabilen kapalı bir silindirin içine yerleştirilir. Kütüğün arkasına bir destek bloğu, önüne de bir kalıp (yani ekstrüzyonun biçimini belirleyecek olan alet) yerleştirilir. Hidrolik presle basınç uygulanarak, kütüğün ileri doğru hareket etmesi ve kalıbın dar ağzından biçimlendirilmiş olarak çıkması sağlanır.

Dolaylı ekstrüzyon işleminde, kütük hareketsiz durumdadır; içinde kalıbın bulunduğu bir şahmerdan, kütüğün bir ucundan girer. Öbür uç bir levhayla kapatılmıştır. Ekstrüzyonu yapılan metal, içi boş kalıp desteğinden geçirilir. Dolaylı ekstrüzyonda, silindir çeperi ile metal arasında çok az sürtünme oluşur; bu nedenle, dolaylı ekstrüzyon için daha az basınç gerekir ve metal akışının tipi, ekstrüzyon işlemi tamamlandığında ıskartaya çıkan metal miktarını azaltır. Bununla birlikte, dolaylı ekstrüzyonda kullanılan içi boş şahmerdan, aletlerin desteklenmesiyle ilgili sorunlar yaratır; şahmerdanın uzunluğunu kısıtlar ve elde edilebilecek ekstrüzyonun kesit genişliğini azaltır.

Darbeli ekstrüzyon, dövme ile ekstrüzyonun tek bir işlemde birleştirilmesidir; bu nedenle de bazen "ekstrüzyon dövme" diye adlandırılır. Bu işlemde, ekstrüzyonu yapılacak parça (lama), sığ bir kalıba yerleştirilir. Sonra, bir zımbanın ya da şekillendiricinin lamaya vurduğu darbeyle, metal, zımbanın üstüne ve kalıbın kenarlarına yayılarak kâse biçimini alır.

Ekstrüzyonla oluşturulan parçalar, otomobillerde, yiyecek ve içeceklerin ambalajlanmasında, inşaat işlerinde ve mutfak gereçlerinde yaygın olarak kullanılır. Ekstrüzyon işlemlerinde en sık kullanılan metaller alüminyum, magnezyum, bakır, pirinç, kurşun ve kalaydır; ama demir ve çeliğe de ekstrüzyonla özel biçimler verilir. Aralarında polietilen, polistiren ve naylonun da bulunduğu plastiklerin ekstrüzyonuyla borular, teller ve birçok ev aleti yapılır.