Bilgi Diyarı

Aşağıdaki Kutu ile Sonsuz Bilgi Diyarı'nda İstediğinizi Arayabilirsiniz...

Hidrokarbon

  • Okunma : 788

Hidrokarbon, Yalnızca karbon ve hidrojen atomları içeren organik bileşikler belirten genel terim. Hidrokarbonlar, kabaca iki gruba ayırılabilir: Doymuş hidrokarbonlar; doymamış hidrokarbonlar. Doymuş hidrokarbonlar yalnızca tek bağ, doymamış hidrokarbonlarsa bir ya da daha çok sayıda çift ve üçlü bağlar içerirler. Doymamış hidrokarbonlar genellikle, doymuş hidrokarbonlara oranla daha kolay tepkimeye girerler. Sözgelimi, kolayca hidro-jenlenip (moleküle hidrojen katılması), karbon sayıları aynı olan doymuş bileşikleri verirler.

Bir tane üçlü bağ içeren asetilen, karbon sayıları iki olan bileşikler arasında en kararsız olanıdır. Asetileni, çift bağlı etilen, onu da tek bağlardan oluşan etan izler. Karbon dört, hidrojen de bir değerlikli olduğu için, karbon atomu dört bağla, her hidrojen atomu da birer bağa bağlanabilir. Asetilen gibi üçlü bağ içeren hidrokarbonlar "alkinler", etilen gibi çift bağı olanlar"alkenler" ya da "olefinler" diye, yalnızca tek bağ içeren, etan gibi doymuş hidrokarbonlarsa "alkanlar" ya da "parafinler" diye adlandırılırlar.
Bazı alkanlarda ve bazı alkenlerde, karbon atomları, açık zincirler yerine halkalar oluşturacak biçimde birbirlerine bağlanırlar. Bunlar, "sikloalkanlar" ya da "sikloalkenler" diye adlandırılırlar. Sikloheksan ve sikloheksen bunlara örnek gösterilebilir.

Benzen (C6H6), hidrokarbonun özel bir türüdür. Genellikle alken sayılmaz. Formülü, benzenin atom içerdiğini gösterirse de, bu yeterli değildir; çünkü çift bağlar, belirli atom çiftleri arasında bulunmazlar. Bağları oluşturan elektronlar, halkanın çevresinde "yer değiştirerek" her bağa yarı tek, yarı çift bağ özelliği kazandırırlar. Sonuç olarak benzen, beklenilenden daha az tepkindin Aralarında hidrokarbonların da bulunduğu benzen halkaları içeren bileşiklere, "aromatik bileşikler" adı verilir. Benzenin türevleri sayılabilen öbür hidrokarbonlar arasında, boyarmaddelerde kullanılan difenil (C6H5C6H5) ile trifenilmetan [(C6H5)3CH)] ve ikisi de boyarmaddelerde kullanılan çok halkalı yapıda naftalin (C10H5) ile antrasen (C14H10) bulunur.

Hidrokarbonların üretimi

Hidrokarbonların çoğu petrol ya da kömür katranından türetilir. Petrol arıtma yönteminde, ham petrol önce, farklı kaynama noktaları olan bölümlere ayırma amacıyla damıtılır. Ardından bunlar, istenen hidrokarbonları verecek biçimde ısıl kraking, katalitik kraking, hidrokraking, bazen de katalitik reforming işlemlerinden geçirilir. Evlerin ısıtılmasında kullanılan doğal gaz, büyük ölçüde metandan oluşur.