Noel
Noel, Hıristiyanlar’ın Hz. İsa’nın doğumunu kutladıkları bayramdır. Hz. İsa’nın doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, bugün genellikle 25 Aralık’ta kutlanan Noel, Ortodoks Kiliseleri’nin birçoğunda 6 Ocak’ta kutlanır.
İlk Hıristiyanlar döneminde İsa’nın doğumunu kutlamak için özel bir gün yoktu. Noel kutlamaları 4. yüzyılda başladı. 25 Aralık, aynı zamanda putperestlerin kış gündönümünü ya da en kısa günü kutladıkları şölenin yapıldığı gündü. Romalılar’ın Satürn Bayramı da 25 Aralık’tan önceki hafta kutlanıyordu. Bu şölen karşılıklı armağanların verildiği eğlenceli bir kutlamaydı ve kışın karanlık günlerini şenlendirmek amacını taşıyordu. Roma’da Hıristiyanlar için Noel bu iki putperest şöleninin yerini aldı ve böylece her yıl aralık ayında, genellikle “ışık” ya da “güneş” olarak adlandırdıkları Hz. İsa’nın doğumunu kutlamaya başladılar.
Noel kutlamalarında dostların ve aile bireylerinin birbirlerine karşılıklı armağanlar vermesi zamanla bir gelenek oldu. Ayrıca, yaprak dökmeyen ağaçların çeşitli süslerle bezenmesi de Noel gelenekleri arasındadır. Noel ağacının Almanya’da, gene eski bir putperest inanışın Hıristiyanlık’a uyarlanmasıyla ortaya çıktığı sanılmaktadır. Hz. İsa’nın dünyaya gelişini simgeleyen minyatür ahırlar yapmak da Hıristiyanlar arasında yaygındır. Noel ilahileri söylemek ise oldukça eski bir gelenektir. Noel’de söylenen bu özel ilahiler 14. ve 15. yüzyıllarda İngiltere’de geliştirilmiştir. Noel’i posta kartlarıyla kutlamak ise 19. yüzyılda başlayıp büyük bir hızla yaygınlık kazanmıştır.
Noel Baba
Noel kutlamalarında başlıca geleneklerden biri de Noel Baba’dır. Noel Baba, çocuklara Noel armağanları getiren efsane kişisidir. Bugün bilinen şişman, güleryüzlü ve kırmızı giysili Noel Baba ABD’de yaratılmıştır. Ama dünyanın birçok ülkesinde sevilen Noel Baba kişiliği tarihin eski dönemlerinden beri var olmuştur.
Çocukların ve denizcilerin koruyucu azizi Aya Nikola zamanla, Noel sırasında çocuklara armağanlar getiren iyi yürekli adam imgesiyle özdeşleşmiştir. Efsaneye göre Aya Nikola 4. yüzyılda Anadolu’da yaşamış bir din adamıdır. Myra (bugün Demre) piskoposu olan Aya Nikola, efsanelerde özellikle yoksullara karşı iyi ve cömert davranışlarıyla tanıtılır.
Aziz olarak benimsendikten sonra Nikola’nın ünü gittikçe yayıldı. 6. yüzyıla gelindiğinde Myra’daki mezarı yaygın olarak ziyaret ediliyordu. 11. yüzyılda İtalyan gemiciler mezarı ülkelerine taşıdılar ve burası önemli hac yerlerinden biri oldu.
Aya Nikola zamanla, önce Almanya’da olmak üzere birçok ülkede Noel Baba’ya dönüştü. Amerika’ya yerleşen Hollandalı göçmenler Noel Baba geleneğini de birlikte götürdüler. Uzun, zayıf bir aziz olarak tanınan Noel Baba, burada şişman ve neşeli bir adama, piskoposluk giysisi de kırmızı ve beyaz bir giysiye dönüştü.
Noel Baba, sekiz rengeyiğinin çektiği arabasıyla çatıların üzerinde dolaşırken betimlenmeye başladı. Bir efsaneye göre de Noel Baba, yardımcıları ve rengeyikleriyle birlikte Kuzey Kutbu’nda yaşamaktadır.
Hollanda'da çocuklar Noel’de, içine armağan konsun diye ayakkabılarını dışarıda bırakır. İngiltere’de de çoraplarını asarlar. Bazı yörelerde Aya Nikola’nın atla, bazılarında ise, yanında yardımcısıyla at arabasına binerek dolaştığına inanılır.
