Plutarkhos
(İS 46-120). Yunanlı yazar Plutarkhos, yazmış olduğu çok sayıda deneme ve yaşamöyküsüyle 15. yüzyıldan bu yana hem batıda, hem doğuda pek çok düşünürü ve yazarı etkilemiştir. Felsefe dersleri veren, bir felsefe okulunu yöneten ve kent yönetiminde çeşitli görevler üstlenen Plutarkhos’un geniş bir çevresi vardı ve sık sık gezilere çıkardı. Birçok kez Roma’ya gitti.
Plutarkhos’un yazar olarak ünü, önde gelen 50 kadar Yunanlı ve Romalı’nın yaşamöykülerini içeren Hayatlar (Bioi paralleloı) adlı yapıtından kaynaklanır. Bunlardan, meslekleri ya da kişilikleri benzeyen 40’ı ikişer ikişer ele alınmış ve karşılaştırmalı olarak anlatılmıştır. Örneğin, Plutarkhos Yunanlı bir generalin yaşamöyküsünü, ona çok benzediğini düşündüğü Romalı bir generalin yaşamöyküsüyle karşılaştırmış ya da biri Yunanlı, öbürü Romalı olan iki devlet adamı kişilikleri, başarılan, doğum ve ölümlerine ilişkin bilgilerle Hayatlar'da yer almıştır. Amacı örnek davranış kalıpları oluşturmak olan Plutarkhos, bu yapıtıyla Yunanlılar ve Romalılar arasında karşılıklı saygıyı artırmak düşüncesindeydi.
Plutarkhos aynı zamanda bir Roma yurttaşıydı. ileri yaşlarında doğum yeri olan Yunanistan’ın kuzeyindeki Khaironea’ya çekildi.
Nükteli bir dil kullanan yazar, kaleme aldığı yaşamöykülerinin arasına yer yer gülünç öyküler serpiştirmiş ve ünlülerin tuhaf alışkanlıklarına değinmekten de geri kalmamıştır. Çoğu zaman Güneş ve Ay tutulmalarının oluşumunu, bazı geleneklerin nasıl başladığını ya da bir sözcüğün nasıl anlam kazandığını da açıklamıştır. Plutarkhos’un önemli bir başka yapıtı da 60’tan fazla denemeden oluşan Ethika'dır (Latince’de Moralia). Çoğu söylev ya da diyalog niteliğindeki bu denemelerde din, siyaset, felsefe, edebiyat ve ahlak konularını çeşitli yönleriyle ele almıştır. Bu denemeler, Hayatlar'la birlikte, özellikle 16. yüzyılda çok etkili olmuştur. Fransız yazar Montaigne ünlü Denemeler'ini (Essais; 1580- 88) Plutarkhos’un Ethika'sim okuduktan sonra yazmıştır. İngiliz oyun yazarı William Shakespeare ise Hayatlar'ını Thomas North’un yaptığı çevirisini nerdeyse ezbere biliyordu ve Roma tarihinden esinlendiği bazı oyunlarında bazı bölümleri olduğu gibi kullanmıştır.
