Polis
Polis, kent ya da ülke çapında kamu düzeninin ve güvenliğin sağlanması, suçların önlenmesi, suçluların izlenmesi, yakalanması ve yasaların uygulanmasıyla görevli kişi ya da kurumdur. Polis örgütü, tüm ülkeyi kapsayan merkezi bir biçimde ya da yerel olarak örgütlenebilir.
İnsanlık tarihinde polisin kolluk gücü olarak ortaya çıkışı çok eskiye dayanır. İS 1 yüzyılda Roma İmparatoru Augustus Caesar Roma kenti için özel bir polis gücü oluşturmuş ve bu örgüt yaklaşık 350 yıl boyunca işlevini sürdürmüştür. Kutsal Roma-Germen İmparatoru Şarlman ise İS 800’de yeni bir polis gücü kurmuştur.
Düzenli polis örgütlerinin ortaya çıkışı devlet yapısının karmaşıklaştığı daha yakın çağlara rastlar. Polisin günümüzdeki biçimine uygun olarak örgütlendiği ilk kent Londra’dır. 18. yüzyılda Londra kenti için oluşturulan yerel kolluk gücü sokaklarda dolaşarak suç işlenmesini engelleme görevini üstlenmiştir. 19. yüzyılda polis örgütü artık tüm İngiltere çapında örgütlenmişti.
Polisin Örgütlenmesi ve Görevleri
Bütün dünyada polis değişik yollarla denetlense ve yönetilse de görevleri genellikle birbirine benzer. Polis her ülkede özel ilgi alanına göre belirli bölümlere ayrılarak örgütlenir.
Polis gücünün temelini oluşturan üniformalı polisler belirli bölgelerde devriye gezerek yasaları çiğneyenleri yakalar ve suç işlenmesini önlemeye çalışır. Buna önleyici kolluk görevi denir. Bu bölümün içerisinde, genellikle kalabalıklara, toplu gösterilere ve ayaklanmalara karşı kullanılan atlı polisler ile Türkiye’deki “Çevik Kuvvet” gibi özel birimler de bulunur. Özel olarak yetiştirilmiş polis köpekleri insan, uyuşturucu ve patlayıcı aramasında kullanılabilir. Trafik polisi ise motorlu araçlar yasasını uygulamak ve trafik kazalarında suçluyu bulmakla görevlidir.
Dedektiflik bölümü ya da sivil bölüm cinayet ve benzeri suçların soruşturulması ile ilgilenir. Genellikle bilgisayarlar ile tutulan suç kayıtları ve parmak izleri şüpheli kişilerin belirlenmesine yardımcı olur. Haberleşme bölümünün başlıca görevi devriye gezen polis arabalarını ya da motosikletli polisleri olay yerlerine göndermektir.
Bazı ülkelerde suçlu çocuklarla ilgilenen, çocukların suçtan korunmasını ve izlenmesini sağlamakla görevli bir çocuk bölümü de bulunur. Bu bölüm toplum içerisinde sorun olabilecek küçük suçlulara, yasal açıdan yol göstericilik görevini de üstlenir. Polis gücünün büyüklüğüne bağlı olarak, polis örgütünde uyuşturucu ya da dolandırıcılık masası gibi bölümler de yer alabilir. Polis, yasaları uygulamak için yasal sınırların dışında bir güç kullanamaz, görevli olduğu bölgenin dışına da çıkamaz. Buna karşılık “sıcak takip” kuralı gibi yasal düzenlemelerle, polise komşu bölgede de suçluyu izleyebilme yetkisi tanınmıştır.
Türkiye'de Polis Örgütlenmesi
Osmanlı İmparatorluğu döneminde kolluk görevleri askeri birlik niteliğindeki özel birimlerce yerine getirilirdi. Tanzimat döneminde ilk kez ayrı bir kolluk gücü olarak kurulan zaptiye örgütü 1846’da Zaptiye Müşiriyeti’ne bağlandı ve bu örgüt 1879’da yerini Zaptiye Nezareti’ne bıraktı. II. Meşrutiyet döneminde (1908-18) Zaptiye Nezareti kaldırılarak, daha sonra Cumhuriyet dönemindeki Emniyet Genel Müdürlüğü’ne de kaynak olan yeni bir örgütlenmeye gidildi.
Türkiye’de bugünkü polis örgütü 1937’de Emniyet Teşkilatı Kanunu’na göre kuruldu. İçişleri Bakanlığına bağlı olan Emniyet Genel Müdürlüğü merkez, taşra ve yurtdışı bölümlerinden oluşur. Jandarma ile birlikte genel kolluk hizmeti gören polisler üniformalı ya da sivil olabilirler. Örgütün elemanlarını yetiştiren başlıca kurum, Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bağlı polis kolejleridir; amir ve yöneticileri yetiştiren bir de Polis Akademisi vardır.
Polisin görev ve yetkileri geniştir, ama bunların yasal sınırları içinde yerine getirilmesi gerekir. Bu konuları düzenleyen, 1934’te çıkarılan Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu bugüne kadar çeşitli değişiklikler geçirmiş, polisin ilgi alanını belirleyen sınırlar giderek genişlemiştir.
