Sembène Ousmane
(doğumu 1923), tarihsel siyasal roman ve filmleriyle uluslararası üne ulaşmış Senegalli yazar ve sinema yönetmenidir. Ziguinchor’da doğan Sembène Ousmane ilköğreniminden sonra uzun süre Casamance kıyılarında balıkçılık yaptı. Daha sonra bir seramik okulunda eğitim gördü. 1939’da Fransız ordusuna alınmadan önce bir süre Dakar’da tesisatçılık, inşaat işçiliği, makinist yardımcılığı gibi işlerde çalıştı. II. Dünya Savaşı’nda Özgür Fransız Kuvvetleri’ne katılarak Almanlar’a karşı savaştı. Savaşın ardından terhis olarak Fransa’ya yerleşen Sembène Ousmane Marsilya’da dok işçiliğine başladı.
Fransızca okuyup yazmayı kendi kendine öğrenen yazar ilk romanı Kara Dok İşçisi'ni (le Docker noir) 1956’da yayımladı. Marsilya’daki deneyimlerini anlattığı bu romanının yayımlanmasından kısa bir süre sonra belkemiğinden rahatsızlanarak çalışamaz duruma geldi. Böylece geçimini kalemiyle sağlamak zorunda kalan Sembene Ousmane 1957’de Öpays, mon beau peuple (“Ah Memleketim,
Ah Güzel Halkım”), 1960’ta les Bouts de bois de Dieu (“Tanrı Ormanının Kıyıları”) romanlarını yayımladı. Bu son kitabında acımasız sömürge yönetimine karşı Afrikalı işçilerin başlattığı 1947-48 demiryolu grevini anlatıyordu.
1962’de bir bursla Moskova’ya giden Sembène Ousmane burada Moskova Devlet Sinema Enstitüsü’nde dersler aldı. Amacı, büyük bir çoğunluğu okuma yazma bilmeyen Afrikalı seyirciye ulaşabilmekti. SSCB’den ülkesine döndükten sonra 1963’te son derece coşkulu bir hava taşıyan kısa filmi Borom Sorret'yi ve ardından gene bir kısa film olan Niaye’yi çekti. 1967’de kendisinin ve Afrika sinemasının ilk uzun filmi olan la Noire de ... (Siyah Kızın Biri...) adlı filmi yaptı. Filmde bir Fransız ailesinin yanında hizmetçilik eden, okuma yazma bilmeyen Dakarlı bir Siyah kızın öyküsü anlatılıyordu. Sömürgecilerin elinde, yalnızlığın ve kendi kimliğinden uzaklaşmanın pençesindeki Afrika’nın dokunaklı bir görünümünü yansıtan bu film 1967 Cannes Film Şenliği’nde ödül kazandı.
Sembène Ousmane 1968’de filmlerinde Fransızca yerine Volof dilini kullanmaya karar vererek Dakar’daki günlük yaşamı ve yozlaşmayı anlatan Manda-Bi (“Havale”) adlı komediyi çekti. Bu filmiyle uluslararası üne kavuşan sanatçı daha sonra Senegal’de yasaklanan Afrika dinlerini kapsamlı bir biçimde ele alan Ceddo (1977; “Yabancılar”) filmini yaptı. Afrika sinemasının ilk önemli yapıtı olan bu film Afrika’nın gerçeklerini doğrudan yansıtan özgün bir filmdi. Sembène Ousmane
filmlerinde sömürgeciliğin kıskacındaki Afrika’nın sorunlarını ve Afrika halkının zengin kültür mirasını yansıtmaktadır. Filmlerindeki keskin alaycılık ve sorunları abartmadan yumuşak bir biçimde ele alışı sanatçının en belirgin özelliğidir.
