Zamir
Cümlede isimlerin (ad) yerine kullanılan, kişi, soru, gösterme ve belgisizlik kavramları taşıyan sözcüklere “zamir” ya da yeni terimiyle “adıl” denir. Zamirler cümle içinde öbür isim soylu sözcükler gibi özne, tümleç ve yüklem olarak yer alabilir: “Ben geldim”; “Seni maçta gördük”; “Israr eden sîzsiniz” gibi. Zamirler de isimler gibi isim durumlarından herhangi birine girerler ve iyelik eklerini alabilirler: Bana, beni, bende, benden, kendim, kendin, şusu, busu gibi.
Türkçe’de zamir işlevi gören ekler de vardır:
a) İyelik ekleri (baba/babam, araba/ arabamız, kardeş!kardeşleri gibi);
b) -ki eki (“Benim çayım soğudu.”/Benimki soğudu. Sizin anneniz ve babanız nerede?”/ “Sizinkiler nerede?” gibi)
Zamirler yapılarına göre, “yalın zamirler” (ben, bu, o, kim gibi), “türemiş zamirler” (kimi, kimisi, bazısı, başkası, hangisi gibi), “bileşik zamirler” (birkaçı, birçoğu, birtakımı gibi) olarak üçe; kökenleri bakımından da “Türkçe zamirler” (ben, sen, o gibi) ve başka dillerden dilimize girmiş sözcüklerden oluşan “yabancı zamirler” (falan, filan gibi) olarak ikiye ayrılırlar.
Zamirler görevlerine ve anlamlarına göre de “kişi zamirleri” (ben, sen, o, biz, siz, onlar; dönüşlülük zamiri olan “kendi” ve “öz” sözcükleri de kişi zamirleri içinde anılır), “gösterme zamirleri” (bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar), “belgisiz zamirler” (herkes, kimse, kimi, kimisi, biri, birisi, çoğu, hepsi, bazısı, falan, filan, birkaçı, birazı, birçoğu, başkası, birtakımı gibi), “soru zamirleri” (ne, neyi, neden, kim, kimi, kaça, kaçtan, hangisi gibi) olarak sınıflandırılır.
Zamirler genellikle az sayıda yapım eki alarak yeni sözcükler türetir: Ben/ben-lik, kendi/kendi-liğinden, öz/öz-lük gibi.
Zamirlerin bazıları isim çekiminde birtakım değişikliklere uğramaktadır: Ben/bana, sen/ sana, o/ona gibi. Ayrıca, zamirler genellikle tamlayan eki alarak gibi, ile, için gibi edatlarla (ilgeç) bağlanırlar: Benim gibi, senin ile, onun için gibi.