Adapazarı
Adapazarı, Sakarya ilinin merkezi.Marmara Bölgesi'nin önemli sanayi merkezlerinden; Adapazarı, aynı adı taşıyan ovanın ortasında, denizden 31 m yüksekte kurulmuştur.
ADAPAZARI TARİHİ
Adapazarı oldukça yeni bir kenttir. Yakın dönemlere kadar çok yeri bataklıklarla kaplı olan ve eskiden Akova denilen Adapazarı ovasına yerleşme, Osmanlılar döneminde başlamış ve yerleşenler yer yer orman örtüsünü açarak verimli toprakları işlemeye koyulmuşlardır. Bu arada XVI. yy'da Ada ya da Adaköy adıyla bir köy kurulmuş, XVII. yy'da çevresi için bir alışveriş merkezi, yani pazar yeri olan köye, XVIII. yy'da "Adapazarı" denmeye başlanmıştır. Bu adın ikinci bölümü yerleşmenin önceleri bir pazar yeri olarak kurulduğunu, ilk bölümüyse, bu pazarın kuruluş yerini belirtmektedir: Pazar yerine batıdan gelenler Çark suyunu, doğudan gelenler. Sakarya suyunu geçmek zorunda olduklarından, pazar kurulan yerin sularla çevrili bir izlenim uyandırması, "ada" yakıştırmasına yolaçmıştır.
Pazar yeri olma durumunun avantajlarından yararlanan Adapazarı, XIX. yy'a doğru bir ticaret merkezine dönüşmeye başlamış, çevresindeki ova daha iyi işlendikçe nüfusu da artmış ve bu gelişmeler sonucunda, 1852'de İzmit sancağına bağlı bir kaza merkezi olmuş, 1869'da da belediye örgütü kurulmuştur. XIX. yy'ın ikinci yarısında bir kasaba görünümü alan kentin gelişmesini 1899'da demiryolunun ulaşması, ardından da İzmit-Geyve-Göynük üstünden Ankara'ya giden karayolunun bırakılarak, bu yolun Adapazarı'ndan geçirilmesi, daha da hızlandırmıştır. XIX. yy'ın ikinci yarısında Kırım ve Kafkasya'dan.gelen göçmenlerin bir bölümünün kente yerleştirilmeleri de, nüfusunun artmasında önemli bir öğe olmuştur.
Adapazarı Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan işgaline uğramış (25 Mart 1921), 21 Haziran 1921'de kurtarılmıştır.
GÜNÜMÜZDE ADAPAZARI
Cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımında (1927) 22 500 olan kent nüfusu, 1945'te 30 000'e yaklaşmış, 1950'de 35 000'i, 1955'te 55 000'i, 1960'ta 80 000'i aşmıştır. 1970'te ilk kez 100 000'i geçmiş, 1985'te 150 000'i de aşarak, 1990 sayımında 171 225'e ulaşmıştır. Adapazarı 1954'e kadar Kocaeli iline bağlı bir ilçenin merkeziyken, o tarihte Kocaeli ilinin doğu kesiminin bu ilden ayrılmasıyla kurulan ve Sakarya adı verilen ilin merkezi olmuştur.
Adapazarı, genişlemeye ve yayılmaya oldukça elverişli bir ova kentidir. Çeşitli tarihlerde önemli yangınlardan, ayrıca 1943 ve 1967 yıllarındaki depremler gibi doğal olaylardan büyük zarar gördükten sonra, bazı semt ve çarşıları yeniden kurulmuş ve görünümü önemli ölçüde değişmiştir. Ortasından geçen güney-kuzey doğrultulu bir cadde boyunca gelişen kentte, çeşitli kesimlerinde farklı adlarla anılan (Sakarya caddesi, Konak caddesi, Kömürpazarı caddesi, Kandıra caddesi, vb.) bu caddenin ortasına rastlayan kesim, iş merkezinin ve resmî binaların bulunduğu en canlı alandır.
ADAPAZARI EKONOMİSİ
Eskiden çevresindeki patates, tahıl, baklagiller, yağlı tohumlar (özellikle ayçiçeği), çeşitli sebze ve meyve yetiştirilen yörenin tarımsal ticaret merkezi olan Adapazarı, 1950 yıllarından sonra büyük ölçüde gelişmiş, varolan Devlet Demiryolları'nın vagon fabrikasına şeker, deri, bitkisel yağ, traktör, sabun, nişasta, kimya, un, tuğla, kereste, çeşitli montaj, otomobil lastiği fabrika ve yapımevleri eklenmiştir. Sanayinin çeşitli dallarındaki bu ilerlemeye karşılık, geleneksel uğraşlarından ipek sanayisinde gerileme görülmektedir.
ADAPAZARI ULAŞIM
Türkiye'nin en işlek karayolu olan İstanbul-Ankara karayolu üstünde bulunan Adapazarı, bu yolla İstanbul'a 157, Ankara'ya 308 km uzaklıktadır. Ayrıca, XIX. yy. sonunda, demiryolunun 133. kilometresinde bulunan Arifiye'den ayrılan 9 km'lik bir demiryolu hattı, 1899'da Adapazarı'na ulaşmıştır.