Bilgi Diyarı

Aşağıdaki Kutu ile Sonsuz Bilgi Diyarı'nda İstediğinizi Arayabilirsiniz...

Bitki dağılımı

  • Okunma : 1116

Bitki dağılımıBitki örtüsü yeryüzünde belirli kurallara göre dağılım gösterir. Bu kuralları belirleyen etmenler iklimsel, fiziksel ve biyolojiktir: Işık, sıcaklık, toprak, nem, rüzgâr, öbür bitkilerle rekabet, asalaklar ve hastalıklar, bitki yayılımı ve uyum, vb.

Bütün bu etmenler birbirlerine bağlıdırlar; bu yüzden tek başlarına bir ölçüt oluşturmazlar (sözgelimi, bazı otların düşük düzeydeki nemlere dayanıklılığı topraktaki azot oranıyla belirlenir). Bununla birlikte, çözümleme amacıyla, belirleyici etmenler titizlikle ayrılarak, iki temel ilke geliştirilmiştir. Liebig'in minimum yasası Shelford'un tolerans yasası.

Justus von Liebig tarafından öne sürülen minimum yasasına göre bir bitki yaşayabilme, büyüme ve üremesi için bazı maddelere gereksinme duyar ve bu maddelerden en az bulunanı en büyük etkiyi yapar. Söz konusu madde, bitkinin yaşamını sürdürebilmesi için gerekli en az miktara (minimuma) ne kadar yakınlaşırsa, miktarındaki küçük farklılıklar o kadar büyük değişikliklere yol açar. Sözgelimi bir çölde bitki yaşamı için gerekli olan nem en sınırlı miktarlarda olduğundan, nem oranındaki küçük değişiklikler, bölgenin bitkilerinde büyük değişikliklere neden olur. Victor Shelford tarafından öne sürülen tolerans yasası, maksimum yasası diye de adlandırılabilir; yani belirli bir maddenin çok fazlası, bir bitkinin yaşamını, büyümesini ve üremesini sınırlandırabilir. Minimum ve maksimum düzeyler arasındaki değerlere, tolerans sınırları denir.

Bitki dağılımında en önemli etkiyi iklim yapar ve bitkiler bir bölgenin iklim özelliklerini, iklimsel geçmişini ve yüzey şekillerinin etkilerini yansıtırlar. Bitki türleri yeryüzünde, sınırları pek belirgin olmasa da anlaşılabilir biçimde dağılmışlardır ve bitki coğrafyacıları, dağılımı hem dünya ölçeğinde, hem de bölge ölçeğinde incelerler.

Bitki örtüsü bölgeleri dünya ölçeğinde sınıflandırılır; ayrıca, dünyanın her bölgesinde, kabaca da olsa belirli bir bitki örtüsü vardır. Biyomlarsa, iklimsel bitki örtüsüne göre yapılan sınıflandırmalardır; yani uzun süre kalıcı olan bitki örtüsü verili bir iklim bölgesinin özelliklerini taşırlar. Türler, araya büyük uzaklıklar girdiğinde değişebilirler; ama bitki örtüsü, otlak ya da çöl biyomlarında olduğu gibi, değişmez. Öbür biyomlar arasında tundra, kuzey kozalaklı ormanı, tropikal yağmur ormanı, vb. sayılabilir.

Bitki örtülerinin sınıflandırılması belirli bitkilerin oranına göre de yapılabilir. Dünyada başlıca dört ana bitki örtüsü dağılımı ayırdedilir:Kozmopolit dağılım (gerçekte hiçbir bitki kozmopolit değildir ve her yerde yaşayamaz; kozmopolit dağılıma en çok yaklaşan bitkiler yosunlar gibi basit bitkiler ve insanoğlunu izleme eğiliminde olan tarıma zararlı otlardır);kutup çevresi dağılımı (bu bitkiler Kuzey ve Güney kutupları çevresine dağılmışlardır); askutup çevresi dağılımı (bu bitkiler kutup çevresi dağılımı kuşağının sınırından dönencelere kadar uzanırlar); astropikal ve tropikal dağılım (bu bitkiler dönenceler ve dönenceler çevresinde yayılmışlardır).