Cengiz Han

• Okunma : 273

(1167-1227), Moğol kabilelerini buyruğu altında birleştirmiş, Asya’yı bir baştan bir başa fethederek güçlü bir imparatorluk kurmuş Moğol kağanıdır. Tarihin tanıdığı en büyük fatihlerden biri olan Cengiz’in çocukları ve torunları da Çağatay Hanlığı, Şeybaniler, Altınordu, Gökordu, Kırım, Kazan, Buhara ve Astrahan hanlıkları ile İlhanlı Devleti’nin kurucuları olmuşlardır.

    Asıl adı Temuçin’dir. Cengiz sanını kağan olunca almıştır. Babası Yesügey 1160’larda altında toplanınca Temuçin ile Camuka karşı karşıya geldi. Uzun süren savaşlardan sonra Camuka’yı ve onu destekleyenleri yenen Temuçin Moğolistan’a tümüyle egemen oldu. 1206’da bütün Moğol kabilelerinin temsilcilerinin bir araya geldikleri kurultay Temuçin’i Cengiz adıyla “kağan” (hakan) ilan etti.

    Cengiz bundan sonra doğuda ve batıda fetihlere girişti. Önce adım adım Kuzey Çin’i ele geçirdi. 1213’te Çin Seddi’ni aştı. 1215’te Çin’in bütün önemli yerlerini aldı ve başkent Pekin’e girdi. Çin’deki seferleri sürdürmek için komutanlarından Mukali’yi görevlendirerek kuzeye çekildi. Daha 1209’da başlayan batı fetihleri sırasında Uygurlar’ı ve Karluklar’ı kendisine bağlamıştı. Ardından Naymanlar’ı da bozguna uğrattı ve Türkistan’a yöneldi. Buralara egemen olan Harezmşahlar’a 1220’de kesin bir darbe indirerek Buhara, Semerkant gibi önemli kentleri, Maveraünnehir’i ve Horasan’ı ele geçirdi. Harezmşahlar’ı tarih sahnesinden sildikten sonra 1225’te Moğolistan’a döndü. Çin Seddi’nin batısında yaşayan ve uzun yıllardan beri Moğollar’a karşı duran Tangutlar üzerine büyük bir sefere girişti. Ama Tangutlar’ın başkentinin alındığını göremeden öldü.

    Göçebe bir kavim olan Moğollar’ı tek bir yönetim altında birleştiren Cengiz Han bu başarısıyla tarihte büyük ün kazanmıştır. Ama fetihler sırasında göçebe Moğollar’ın yerleşik kavimlere karşı acımasız davranmaları, giriştikleri yağmacılık ve yıkım hareketleri tarihte olumsuz izler bırakmıştır. Cengiz’in çocukları ve torunları fetihleri sürdürmüşler, Çin Denizi’nden Akdeniz kıyılarına, Orta Asya’dan Tuna boylarına kadar uzanan topraklarda egemenlik kurmuşlardır. Ama bu egemenlikler uzun süreli olamamış, yalnız Güney Rusya’daki Altınordu Devleti 16. yüzyıla kadar varlığını koruyabilmiştir.