Epigram
Epigram, düzyazı ya da nazım diliyle yazılan kısa ve özlü sözdür. Eski Yunan’da heykel ya da anıtların üzerine kazınarak yazılan kısa şiirlere bu ad verilirdi. Daha sonra Yunan şairleri tek bir düşünceyi incelikle dile getiren kısa şiirlere epigram demeye başladılar. 17. yüzyılda soylu İngiliz şairleri de, George Herbert’in aşağıdaki dizelerinde olduğu gibi, Yunan geleneğine uyarak epigramlar yazdılar:
Ancak temiz ve erdemli bir ruh
Kuru kereste gibi zamana dayanır.
Latin şairleri ise sevmedikleri kimselere saldırma amacıyla yazdıkları kısa yergi şiirlerine epigram adını verdiler. Bunların en büyüğü 2. yüzyılda yaşamış olan Martialis’ti. Bu şairin epigramları daha sonraki yazarlar için örnek olmuştur. En iğneli çağdaş epigram örneklerini Fransız şairleri vermiş olmakla birlikte, 19. yüzyıl İngiliz edebiyatında da iyi epigram örneklerine rastlanır. Aşağıdaki epigramı, 18. yüzyıl başlarında yaşamış olan ünlü İngiliz epigramcı Alexander Pope yazmıştır.
Sözcükler de yapraklar gibidir;
ne kadar çok olurlarsa,
Altlarında anlam meyvesine
o kadar az rastlanır.
Bazı romanlarda düzyazı epigramlara rastlanırsa da, bu tür epigramlar daha çok tiyatro oyunlarında, özellikle de çağdaş komedilerde görülür. Epigramların çok özlü oluşu oyunlardaki konuşmalara ayrı bir canlılık kazandırır. Oscar Wilde’ın oyunları, içerdikleri epigram - larla ün yapmıştır. Örneğin, Wilde alaycı bir kişiyi şöyle tanımlar: “Böyleleri her şeyin fiyatını bilir, hiçbir şeyin değerini bilmezler.” Günümüzde yazılmış bir epigram örneğini de ABD’li şair Mark Van Doren’in şu dizelerinde görebiliriz:
Bizim le karanlık arasında
Bulunan duvardır zekâ.