Georg Wilhelm Friedrich Hegel
Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Alman filozofu (Stuttgart 1770-Berlin 1831). Bern (1793-1796) ve Frankfurt'ta (1797-1800) öğretmenlik yapan Georg Wilhelm Friedrich Hegel, 1805'te Jena Üniversitesi'nde öğretim üyeliğine getirilip, Tinin Görüngübilimi (Phânomenologie des Geistes), adlı yapıtını yayınladı (1806). Ertesi yıl üniversiteden ayrılıp (1807), daha sonra Heidelberg Üniversitesi'nde (1816-1818) ders verdi. Berlin Üniversitesi'nde Fichte'den boşalan kürsüye atandı (1818).
Hegel'in ilk araştırmaları din ve tarih sorunlarına ilişkindir; ne var ki bu araştırmalarında somuttan ayrılmamış, somut, onun için halkların yaşamı anlamına gelmiştir. Bir dinin ya da halkın ruhunu ortaya koymayı bir tutkuya dönüştüren Hegel, Fransız Devrimi'nin etkisiyle, eskimiş kuramlara yeni bir yaşam aşılamak için reformlar düşlemiştir. Önceleri felsefeyi, kendi tarihi içindeki insan yaşamının anlamını dile getirmeye yarayan bir araç olarak görürken, daha sonra, felsefesini, bu canlı yaşantıyı sağlam ve kesin bir içdüşünme çevresine sokacak sınırsız bir mantıkçı olmaya yöneltmiştir. Hegel'in görüngübilim tekniği, felsefi içdüşünceyi, kendinin bilincine yönelen gerçek bilincin gelişmesiyle özdeş kılmayı amaç alır. Görüngübilim, hem bilginin yasaları üstüne mantıksal bir içdüşünme, hem de gerçek bir tarihtir. Tarihin gerçek öznesi, evrensel bir akıldır. Mantık bilgisini görüngübilim tamamlar ve aklın özüne açıklık getirir. Görüngübilim, geriye bakıldığında, mutlak'ın görüngüler (fenomenler) açısından ortaya koyduğu bir tarihtir. Mantığı biçimsel bir bilgi saymak yanlıştır. Mantık, zekâ, irade ve aşk olarak insanın bütün güçleriyle birlikte yaşamının en yüce biçimde gerçekleşmesidir. Mutlak, kavranamayacak bir töz, Tanrı ya da bir başka dünya değildir; bilginin konusudur.
Hegel, yaşamın hareketliliğini bilgi aracılığıyla ortaya koyarken, diyalektik yöntemi kullanmış, tek canlı felsefenin, çelişme felsefesi olduğuna inanmıştır. Kusursuz bir mantık, yaşamın tamamlanışı, mutlak'ın bilgisi olan hegelcilik, kavrama gereksinmesini, yaşamdaki ahlâksal huzursuzluğu, insandaki özlemi doyuran örnek bir felsefe sistemi görünümdedir.
Tinin Görüngübilim'i ve Wissenschaft der Logik (Mantık Bilimi, 1812-1816) adlı yapıtları arasındaki ilişkinin iki ayrı biçimde anlaşılması hegelcilik üstüne iki ayrı yorumun yapılmasına yol açmış, önceleri Logik'e bir giriş sayılan Görüngübilim, daha sonra bağımsızlığını kazanmıştır: Hegel felsefesinin sağcı yorumu, Logik' e ayrıcalıklı bir yer verirken, solcu yorumu Görüngübilim'in bağımsız bir yapıt olduğunu öne sürmüştür.
Gerçek felsefe tarihi ve Hegel'in kendi felsefesine ilişkin yorumları açısından, Hegel sisteminin, mutlak'ın bilgisi, felsefenin ve insan tarihinin sağladığı bütün deney ve yaşantıların sona erişi anlamına gelmediğini kabul etmek gerekir. Hegel, tarihin, gelecek bakımından değil, geçmiş bakımından sona erdiğini öne sürmüş, insanların, yeni koşullar altında, felsefesini çeşitli biçimlerde yorumlamaya hakları olduğunu da kabul etmiştir.
Öbür yapıtları: Enzyklopâdie der Philosophischen Wissenschaften im Grundriss (Felsefi Bilimler Ansiklopedisi, 1817), Grundlinien der Philosophie des Rechts (Hukuk Felsefesinin Temelleri, 1821), Vorlesungen über die Philosophie der Geschichte (Tarih Felsefesi Dersleri, 1837'de yayınlandı).