Leakey Ailesi
Louis Leakey (1903-1972), karısı Mary (doğumu 1913) ve oğlu Richard (doğumu 1944), fiziksel antropoloji ve paleontolojiye katkılarıyla tanınırlar. Fiziksel antropoloji, insanın evrimini ve değişik insan grupları arasındaki farklılıkları araştıran, paleontoloji ise fosilleri inceleyen bilim dallarıdır.
Louis Leakey, İngiliz misyonerleri olan annesi ve babasının Kikuyu halkı arasında çalıştığı Kenya’da doğdu. Cambridge Üniversitesi’nde arkeoloji eğitimi gören Leakey, 1924’te Doğu Afrika’da arkeoloji üzerine çalışmaya başladı.
Leakey, Nairobi’de Coryndon Müzesi’nde yönetici olduğu sırada buradan 800 km uzaklıkta, Tanganika’daki (bugün Tanzanya) Olduvai Boğazı’nda araştırma yapmaya başladı. Alman bilim adamları I. Dünya Savaşı sıralarında Olduvai’de çok sayıda fosil bulmuşlardı. Leakey, 1939’dan sonra Olduvai’de düzenli olarak araştırma yaptı. Kendisi gibi arkeolog olan karısı Mary ve daha sonra Richard da çalışmalara katıldılar. Yılın birçok ayında sıcak ve kuru olan bölge, yırtıcı hayvanlarla doluydu. Bir gece çadırlarının yakınında 11 aslan sayan Leakey “Ne biz onları rahatsız ettik, ne de onlar bizi” demiştir. Yaklaşık 20 yıl süren kazılarda çok sayıda eski alet buldular ve fosil kayıtlarını düzenli bir biçimde derlediler. Ne var ki, bu sürede insan benzeri fosillere henüz rastlamamışlardı.
1959’da Mary Leakey bir kayanın içine gömülü bir kemik parçası ile bir hayvana ait olan iki diş buldu. Aylar süren çalışmalar sonunda buldukları parçalardan bir kafatası oluşturmayı başardılar. 600 bin yaşında olduğunu düşündükleri bu fosile Zinjanthropus adını verdiler. Bugün gerçek insanın atası
sayılan Australopithecus'un bir alttürü olarak sınıflandırılan bu fosile Australopithecus boisei denmektedir. Daha sonra Californialı bilim adamları radyo karbon tarihlendirme yöntemini kullanarak Zinjanthropus'un gerçekte 1.750.000 yaşında olduğunu hesapladılar. Kafatasını buldukları yörede kazılarını sürdüren Leakey ailesi, çok önceleri göl olan bir bölgenin kıyısında kurulmuş bir yerleşim
yeri buldu. Çeşitli aletler ve hayvanların kalıntılarıyla dolu olan bu bölgeden elde edilen buluntular ilk insanın alet yaptığının en güçlü kanıtı oldu. 1960’ta başka bir insangil fosili ve bir yerleşim yeri keşfettiler. Bu yeni fosile Homo habilis (becerikli insan) adını verdiler. İki ayak üzerinde duran, taştan
araçlar yapan ve beyninin bir goril beyninden ufak olmasına karşın, duruşu ve ayaklan ile gorilden daha çok insana benzeyen bu fosilin, insanın atası olmaya Zinjanthropus'tan daha yakın olduğunu düşündüler.
Fiziksel antropoloji alanı tahminlerle doludur. Bilim adamları, bugün Leakey ailesinin fosillere ilişkin birçok yorumunu ve fosil sınıflandırmalarını onaylamamaktadırlar ama, yürüttükleri çalışmaların önemi yadsınamaz. İnsanın evriminin önceleri savunulduğu gibi Asya’da değil, Afrika’da başladığını ve insanın kökeninin yaklâşık 2 milyon yıl gibi, o güne kadar düşünülen tarihlerin çok daha öncesine dayandığını Leakey ailesi göstermiştir.
Richard Leakey, önceleri ailesinin mesleğinden farklı bir uğraş edinmeyi tasarlamıştı. Ama 1963’te Kuzeydoğu Tanzanya’daki bir bölgede, bir insangilin çene kemiğine benzer bir kemik bulunca düşüncesini değiştirdi ve aile mesleğine yöneldi. 1967-77 arasında Kuzey Kenya’daki Rudolf Gölü (bugün Turkana Gölü) kıyılarındaki araştırmaları sırasında 400’e yakın fosil buldu. Koobi Fora adlı bu bölge, en zengin insan fosili buluntularının ortaya çıkarıldığı yerdir. 1972’de bulunan iki kafatası fosilinin 2,6 milyon yaşında olduğu sanılmaktadır. Bu bulgu insangillerin alet kullanımının başlangıç tarihini, Zinjarıthropus'tan 1 milyon yıl daha geriye götürmüştür. Richard Leakey’in görüşleri 1981’de basılan The Making of Mankind (“İnsan Soyunun Oluşumu”) adlı kitabında yer alır.
