Tepkime
Tepkime, kimyasal bileşikler, iki ya da daha çok sayıdaki farklı elementin atomunun, kimyasal bağ denen kuvvetlerin etkisiyle birleşmesi sonucunda oluşur ve bu bağların yok olmasıyla da ayrışır. Belirli başlangıç maddeleri (tepkenler) arasında başlayıp hepsinden farklı bir maddenin (ürün) ortaya çıkmasıyla sonuçlanan kimyasal bağ oluşması sürecine ya da bunun tersi olan kimyasal bağ kopması sürecine kimyasal tepkime ya da kısaca tepkime (reaksiyon) denir. Bu tür bir tepkime, atomların içindeki değişmelere ilişkin çekirdek tepkimesinden (nükleer reaksiyon) ya da buzun erimesi gibi, maddenin hal değiştirmesine ilişkin bir fiziksel değişimden farklıdır. Kimyacılar kimyasal bir tepkimede olanları göstermek için kimyasal denklemler kullanırlar.
Tepkime Türleri
Isı açığa çıkaran kimyasal tepkimelere ısı veren (eksotermik) tepkime; gerçekleşmesi için dışarıdan ısı alması gereken kimyasal tepkimelere ise ısı alan (endotermik) tepkime denir.
Kimyasal tepkimeler, başlangıç maddelerinin türüne ya da ürünlerin kimyasal ve fiziksel özelliklerinde ortaya çıkan değişikliklere göre de sınıflandırılabilir. Örneğin, oksitlenme ya da yükseltgenme tepkimesi, yanma olayında olduğu gibi, bir maddenin oksijenle birleşmesini; hidratlanma tepkimesi bir maddeye su bağlanmasını; ayrışma tepkimesi bir kimyasal bileşiğin daha basit moleküllere ayrışmasını; polimerleşme tepkimesi ise, küçük moleküllerin birleşmesiyle çok büyük moleküllerin oluşmasını içerir.
Tepkime Hızları ve Mekanizmaları
Kimyasal tepkime hızlarını inceleyen bilim dalına tepkime kinetiği denir. Demirin oksitlenmesinde (paslanması) olduğu gibi, bazı kimyasal tepkimeler çok yavaş gelişir; oysa bazıları çok çabuk sonuç verir. Sıcaklığın yükselmesi genellikle tepkimeyi hızlandırır. Başlangıç maddelerinin biçimi (yüzey alanı), basınç, ışık ve uygun katalizörlerin varlığı, tepkime hızını etkileyen öbür etkenlerdendir. Bazı tepkimeler tek bir aşamada tamamlanır; bazıları ise bir dizi aşamadan geçerek sonuçlanır. Kimyacılar kimyasal tepkimelerin hız ve mekanizmalarını ortaya çıkararak, kimyasal tepkime koşullarını, en az miktarda başlangıç maddesi ve en düşük maliyetle olabildiğince çok ürün elde edebilecek biçimde düzenleyebilirler. Gene aynı saptamalardan hareketle, istenmeyen kimyasal tepkimeleri önleyebilir ya da yeni kimyasal bileşikler üretebilirler.