Beslenme bozukluğu hastalıkları
Beslenme bozukluğu hastalıkları, İnsan sağlığı ve gelişmesi için gerekli besinlerin alınmamasından ya da yeterince alınmamasından kaynaklanan hastalıkları belirten terim. Alınan besinlerden bedenin yeterince yararlanmaması da beslenme bozukluğu hastalıklarına yol açabilir. Bir başka neden de, beslenmenin dengesiz olması, yani günlük beslenme rejiminde, besin gruplarından bazılarına yer verilmemesidir. Ayrıca, kişinin metabolizmasının anormal ölçüde hızlı çalışması ve bazı ilaçlar da, besleme bozukluğu hastalıklarının nedenleri arasındadır.
Bu tür hastalıkların aşağı yukarı tümünde görülen temel belirti, ciddi kilo yitimidir. Ayrıca, karaciğer ve bağırsaklarda yoğun doku yitimi olur. Bedenin bağışıklık sistemi ve birçok başka sistem, olumsuz yönde etkilenir. Deri, kuru ve soluk bir görünüm alırken, saçlar kuruyarak seyrekleşir, hattâ dökülür. Solunum ve kalp atımı yavaşlar. İç salgıların salgılanmasındaki düzensizlik, kadınlarda âdet kesilmesine yol açar. Ayrıca, beslenme bozukluğu hastalıklarında sık sık ishal görülür ve bazen ölümle sonuçlanabilir.
Gelişmekte olan ülkelerdeki hastalıkların çoğu yetersiz ya da kötü beslenmeye bağlıdır. En önemli kötü beslenme türü, protein-kalori kötü beslenmesidir. İyot eksikliğinden kaynaklanan guatr, görme yitimiyle sonuçlanan kseroftalmiye (aşırı göz kuruması) yol açan A vitamini eksikliği, beslenme kökenli kansızlıklar, başlıca beslenme bozukluğu hastalıklarıdır.
Çeşitleri: İnsanlar enerjilerini (kalori ve jul birimleriyle ölçülür) karbonhidratlardan, yağlardan, proteinden ve alkolden sağlarlar. Toplumların birçoğunda en kolay sağlanabilen kalori kaynağı karbonhidratlardır, protein ve yağsa daha zor sağlanabilir. Daha genel bir deyişle ailelerin, ya da toplumların refah düzeyi yükseldikçe hayvansal protein ve yağların tüketimi artar.
Protein-kalori kötü beslenmesi: Besinlerden alınan enerjinin yetersiz olması kilo yitimine, çocuklarda gelişim bozukluklarına, doku yitimine yol açar. Enzim ve hormon üretiminin azalması bedende şiddetli protein eksikliğine bağlıdır. Yoksul toplumlarda yaşayan küçük çocuklarda, yaygın olarak protein-kalori kötü beslenmesine rastlanır. Bu durum, ishal gibi yaygın enfeksiyonlar, bazen de çocuğun çok düzensiz aralarla yiyecek bulabilmesi gibi nedenlerle daha da ağırlaşır.
Mineral eksildiği: Beslenme yetersizliğine bağlı öbür hastalıklar, mineral ve vitamin eksikliğinden kaynaklanır En önemli basit mineral eksiklikleri arasında kansızlığa yol açan iyot eksikliği ve diş çürümelerine neden olan flüor eksikliği sayılabilir.
Vitamin eksildiği: A vitamini eksikliğinden kaynaklanan kseroftami en önemli vitamin eksikliği hastalıklarındandır. Bu hastalıkta. A vitamini eksikliği gözde saydam tabakada yaralar oluşmasına, çeşitli enfeksiyonlardan kolayca etkilenmesine yol açar; körlükle sonuçlanabilir. B1 vitamini (tivamin) eksikliğinden kaynaklanan beriberi hastalığı, kabuğu çıkarılmış pirinç ağırlıklı beslenenlerde ve alkoliklerde sık görülür. Mısır ağırlıklı beslenenler arasında da, nivasin eksikliğinden kaynaklanan pellagra hastalığına rastlanır. B2 vitamini (riboflayin) eksikliği, dudaklarda çatlaklara, üreme organları bölgelerinde de kırmızı, pul pul kabuklu bozunlara yol açan ariboflavinoz adlı hastalığa neden olur. Büyük hücreli (aşın ölçüde büyük alyuvarlar) kansızlık, özellikle gebelik sırasındaki folik asit eksikliğinden, bazen de B12 vitamini eksiklğinden kaynaklanır. Yeni doğmuş bebeklerde görülen K vitamini eksikliği ve ilaç tedavisi görenlerde ortaya çıkabilen B6 vitamini eksikliği gibi vitamin ekstkiiğine bağlı öbür hastalıklar daha önemsiz sayılır ve ender rastlanırlar.
Tedavi: Beslenme bozukluğuna bağlı her tür hastalığın özgün tedavisi, günlük beslenmede gerekli besinlerin alınmasına ve alnan besinlerin besin değeri bakımından zengin olmasına dikkat ederek gerçekleştirilir. En çok tüketilen besinlerin değeri artınlarak, çeşitli sağlıklı beslenme programlan hazırlayarak, besin değeri yüksek yiyeceklerin yerel üretimi artınlarak ve uzun vadede sağlıklı beslenme alışkanlığı edinme öğretilerek bu hastalıkların önü alınabilir.
Dünya sağlık sorunları: Son yıllarda dünyanın hemen her yanında açlık ve kötü beslenme artmış, dünyanın birçok yerinde yaşanan kıtlıklar, açlığın önlenmesi için uluslararası kuruluşları harekete geçirmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Tarım ve Besin Örgütü (FAO), Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNİCEF) ve Birleşmiş Milletler'in bütün kurumlan, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki kötü ve yetersiz beslenmenin ciddi boyutlarını azaltmak için çeşitli görevler üstlenmişlerdir.