Eski Uygarlıklar
Çağlar boyunca insanlar doğayı denetim altına alabilmek ve daha iyi bir yaşam sürmek için bir araya gelerek çeşitli işler yaptılar. Bu süreç içinde toplumsal, siyasal ve ekonomik alanda edindikleri deneyleri, düşün ve sanat ürünlerini, inançlarını kendilerinden sonraki kuşaklara aktardılar; uygarlık denen bu birikime onları da ortak ettiler. İlk uygarlıklar Nil, Fırat, Dicle, İndus, Sarı Irmak gibi dünyamızın yarı tropikal vadilerinde, Ege yöresi gibi sulak kıyılarda gelişti. Bu bölgelerde barınak kuracak doğal gereçler, ekim için yeterince su ve ticarete elverişli ulaşım olanakları vardı. Tarihte çok sayıda uygarlık kuruldu. Bunların hemen hepsi parlak bir dönem yaşadıktan sonra çöktü, buna karşın daha sonraki yüzyıllarda bu eski uygarlıklar Rönesans’ta olduğu gibi yeni uyanışlara esin kaynağı oldu.
Tarihte yaşamış büyük uygarlıklardan bazıları şunlardır:
Sümer: Dicle ve Fırat ırmakları arasında İÖ yaklaşık 4500-2000 arasında gelişen bu uygarlık, Mısır’ı, Babil’i ve Asur’u etkiledi. Yunanlılar daha sonra bu bölgeye, “iki ırmak arasındaki ülke” anlamında Mezopotamya dediler.
Mısır: Mısır krallarına ilişkin ilk kayıtlar İÖ yaklaşık 3000'de egemen olmuş 1. hanedanın kurucularına kadar gider. Nil Irmağı'nın iki yakasında gelişen Mısır uygarlığının en parlak dönem i İÖ yak laşık 2000'dir.
Babil: İlk olarak İÖ 3800'de, taş tabletlerde sözü edilen bu uygarlık Fırat Irmağı kıyılarında gelişti. İÖ 8. yüzyılda Asurlular’ın Babil'i işgal etmesi sonucu yıkıldı.
Asur: Dicle Irmağı kıyılarında, Ninova kenti yakınlarında İO 1500'de başlayan uygarlığın yükselişi ve çöküşü IÖ 7. yüzyılda oldu.
İndus: İndus vadisinde İÖ 2300 dolaylarında surlarla çevrili kentlere dayalı, ticaretle uğraşan ileri bir uygarlık vardı. Henüz çözülememiş bir resim yazı kullanılıyordu. El sanatları, çinicilik, dokumacılık gelişmişti. İÖ 1750 dolaylarında bu uygarlığın Ari akınları sonucu yıkıldığı sanılmaktadır.
Pers (Eski İran): Asurlular'ın yerini İÖ 6. yüzyılda Persler aldı.
Hitit: Hititler İÖ yaklaşık 2000-1200 arasında Anadolu'd a yaşadılar ve Yakındoğu’ daki uygarlıklar üzerinde büyük etkileri oldu.
İbrani: Filistin’deki İbrani uygarlığının geçmişine ilişkin bilgilerin başlıca kaynağı Tevrat'tır. En eski kayıtları İÖ yaklaşık 1500’den kalmıştır.
Ege: İÖ 2500’de Akdeniz’de Girit Adası’nda kurulmuş Minos uygarlığı, adını Kral Minos’tan almıştır.
Fenike: Fenikeliler İÖ 1100’de güçlendiler. Batı Akdeniz’de Sayda ve Sur liman kentlerini kurdular ve Akdeniz’de ticareti denetimleri altına aldılar. İÖ 814’te Kartaca’yı kurdular.
Eski Yunan: Yunanlılar’ın batı uygarlığı üzerindeki etkisi büyüktür. Bu uygarlık en parlak dönemine İÖ 5. yüzyılda ulaştı.
Roma: İtalya’da kurulan ve en güçlü dönemini İÖ 1. yüzyıl ile İS 1. yüzyıl arasında yaşayan Roma İmparatorluğu’nun da Avrupa uygarlığı üzerinde büyük etkisi oldu.
Hint-Türk: 16. yüzyılda Hindistan’da kurulan ve küçük devletleri tek bir imparatorluk altında birleştiren Babür hanedanı Hindistan’ı dünyanın en zengin ve güçlü devletlerinden biri durumuna getirdi. Bu dönemde mimarlık, müzik, resim ve edebiyatta Hindu ve İslam öğelerinin kaynaştırılması sonucu kültürel birlik sağlandı.
Çin: Çin uygarlığı, rakip devletlerin İÖ 3. yüzyılda ilk Çin İmparatoru Shi Huang Di'nin yönetiminde birleşmesiyle gelişti. Shi Huang Di Çin Seddi'ni yaptırdı.
Aztek: Orta Amerika’daki ilginç ve görkemli Meksika-Aztek uygarlığı, Ispanyollar'ın yöreyi işgal etmesiyle 16. yüzyılda sona erdi.
İnka: Amerika’daki eski uygarlıklardan İkincisi olan İnka uygarlığı, 15. yüzyılda doruk noktasına ulaştı, 16. yüzyılda İspanyolların işgali ile yıkıldı.
