Gezegen
Güneş Sistemi’mizde, Güneş’in çevresindeki ayrı yörüngelerde dolanan dokuz büyük gezegen bulunur. Bunlardan biri de üzerinde yaşadığımız Dünya’dır. Güneş’ten ve öbür yıldızlardan çok daha küçük ve soğuk olan gezegenlerin kendi ışığı yoktur. Işık saçarmış gibi parlak görünmelerinin tek nedeni Güneş’in ışığını yansıtmalarıdır.
Bugün için yalnızca Samanyolu Gökadası’ndaki Güneş Sistemi’nin dokuz gezegeni biliniyor. Ama astronomlar bizim gökadamızdaki ya da evrenin başka yerlerindeki öbür yıldız sistemlerinin de gezegenleri olduğuna inanıyorlar. Güneş Sistemi’mizin dışındaki bu uzak gezegenleri Dünya’dan görmemiz olanaksızdır. Bununla birlikte, görebildiğimiz bazı yıldızların yörüngedeki hareketinde izlenen düzensizlikler ya da sapmalar, bu yıldızların çevresinde dolanan gezegenlerin çekim kuvvetlerinden ileri gelebilir. Bu da, bilmediğimiz yeni yıldız ve gezegen sistemlerinin varlığına ilişkin bir kanıttır. Nitekim Neptün ve Plüton gezegenlerinin varlığı, yakınlarındaki öbür gezegenlere uyguladıkları çekim kuvvetlerinin yarattığı düzensizliklerden yola çıkılarak bulunmuştur.
Güneş Sistemi’nin dokuz büyük gezegeni, Güneş’e yakınlık sırasıyla Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün ve Plüton’dur. (Bu gezegenlere ilişkin ayrıntılı bilgiyi ansiklopedideki kendi maddelerinde bulabilirsiniz.) Dünya’dan bakıldığında bunlardan ilk beşi çıplak gözle, Uranüs, Neptün ve Plüton ise ancak teleskopla görülebilir. Bu yüzden, teleskopun bulunmasından önceki çağlarda astronomlar yalnızca Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn gezegenlerini biliyorlardı.
Her gezegenin kendine özgü bir yapısı vardır. Güneş’e en yakın olan ilk dört gezegen (Dünya ile birlikte) öbürlerinden daha küçük ve kayalıktır. Boyutları ve yüzey biçimleri Dünya’ya ya da öbür adıyla Yer’e benzediği için bu dördüne “yerbenzeri gezegenler” denir. Ama bütün Güneş Sistemi’nde, üzerinde denizlerin bulunduğu ve canlıların yaşadığı tek gezegen olan Dünya bu özellikleriyle öbür gezegenlerden ayrılır. Dev gezegenler denen Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün çok büyük gaz küreleridir. Bunlardan ilk üçünün çevresinde halkalar bulunur. Çok uzakta olduğu için yapısı ve boyutları tam olarak bilinmeyen Plüton’un, göründüğü kadarıyla küçük ve donmuş gazlarla kaplı bir gezegen olduğu sanılıyor. Astronomlar bütün bu gezegenlerin Güneş’le aynı zamanda, uzaydaki bir gaz ve toz bulutundan oluştuğunu öne sürerler. Güneş Sistemi’nde bu dokuz gezegenden başka, özellikle Mars ve Jüpiter arasındaki yörüngelerde dolanan çok sayıda küçük gezegen vardır.
