Nikaragua
Nikaragua, Orta Amerika cumhuriyetlerinin en büyüğüdür. Kuzeyinde Honduras, güneyinde Kosta Rika, batısında Büyük Okyanus, doğusunda da Karayib Denizi bulunur. Karayib kıyısının kuzey kesiminde, Mosquito Kıyısı olarak adlandırılan bataklık bir bölge vardır. Karayib kıyısından başlayarak batıya gidildikçe yükseltiler artar, kuzeybatıgüneydoğu yönünde uzanan bir dağ zincirine dönüşür. Dağlık bölge batıdaki geniş havzaya doğru keskin bir biçimde alçalır. Bu havzada, uzunluğu yaklaşık 160 km, ortalama genişliği 70 km olan Nikaragua Gölü ile ondan daha küçük olan Managua Gölü yer alır. Bu göllerdeki fazla sular San Juan Irmağı yoluyla Karayib Denizi’ne ulaşır. Büyük Okyanus kıyısı ile havza arasında, bazıları hâlâ etkin olan 40 kadar yanardağ vardır.
Nikaragua’nın iklimi sıcak ve çoğunlukla nemlidir; özellikle Mosquito Kıyısı bol yağış alır. Volkanik bölgelerde sık sık deprem olur. Ülkenin büyük bir bölümü maun, gülağacı ve sedir gibi değerli ağaçları da içeren tropik ormanlarla kaplıdır. Bu ormanlarda puma, jaguar, maymun ve karıncayiyen ile çeşitli sürüngenler yaşar.
Nikaragua halkının üçte ikisinden fazlasını mestizo adı verilen İspanyol-Yerli melezleri oluşturur. Ülke nüfusunun yüzde 15’e yakını beyazdır. Ayrıca Mosquito Kıyısı’nda Yerliler ve Siyahlar yaşar. Resmi dili İspanyolca olan Nikaragua’da halkın büyük çoğunluğu Katolik’tir. Nikaragua’da son yıllarda eğitime, özellikle de yetişkinlerin eğitimine büyük önem verilmektedir. Ülkenin en önemli iki üniversitesi başkent Managua ve Leön’dadır. Başkent Managua’nın nüfusu 682.111’dir (1985).
Nikaragua halkının başlıca ekonomik uğraşı çiftçiliktir. Et ve süt üretimi için büyük sayıda sığır beslenir. Dışarıya satılan başlıca ürünler kahve, pamuk ve susamdır. Öbür önemli ürünler arasında muz, şekerkamışı, kakao ve pirinç sayılabilir. İç tüketim için mısır, manyok ve fasulye yetiştirilir. Ülkede altın, gümüş ve bakır çıkarılmaktadır. Az sayıda fabrikada metal eşya ve kimyasal maddeler üretilir. Balıkçılık önemli bir gelir kaynağıdır.
Nikaragua halkının çoğunluğu Nikaragua ve Managua göllerinin batı kıyılarıyla Büyük Okyanus arasındaki bölgede yaşar. Başkent Managua ile Leön, Granada, Masaya ve Chinandega kentleri de bu bölgede yer alır. Managua 1931’de deprem ve yangından büyük zarar gördü. 1972’deki depremden sonra kentin iş merkezi 9 km uzağa taşındı. Ülkenin başlıca limanı olan Büyük Okyanus kıyısındaki Corinto’nun Managua’yla demiryolu bağlantısı vardır. Panamerikan Karayolu Nikaragua'yı boydan boya geçer; bununla birlikte ülke içi demiryolu ve karayolu taşımacılığı yetersizdir.
Tarih
Nikaragua’nın yerli halkı belirsiz bir tarihte Amerika’nın güneyinden gelip batı kıyısına yerleşmiş, 10. yüzyılda Meksika’dan ve Orta Amerika’dan dalgalar halinde yeni bir göç hareketi olmuştu. Kristof Kolomb 1502’de, dördüncü seferinde Nikaragua’ya çıktı. Granada ve Leön’da ilk yerleşimler 1520’lerde Hernândez de Cördoba tarafından gerçekleştirildi. Hıristiyan’laştırma yoluyla İspanyollar Yerli halka kolayca boyun eğdirdi. Nikaragua sonraki üç yüzyıl boyunca, Mosquito Kıyısı dışında İspanyol sömürgesi olarak kaldı. Mosquito Kıyısını tutan İngiliz korsanlar 17. ve 18. yüzyıllarda Karayibler’e korku saldılar. Bu bölge 1786’ya kadar İngilizler’de kaldı.
1821’de Orta Amerika’daki öbür İspanyol sömürgeleri El Salvador, Guatemala, Honduras, Kosta Rika ve Panama ile birlikte Nikaragua da bağımsızlığını kazandı. Sonraki yıl yeni kurulan Meksika İmparatorluğu'na katılan Nikaragua, 1823’te imparatorluktan ayrıldı. 1826’da Panama dışında kalan beş eski İspanyol sömürgesinin Orta Amerika Birleşik Eyaletleri adıyla kurduğu federasyonun bir parçası oldu. 1838'de ise birlikten ayrılarak bağımsız bir cumhuriyet haline geldi. Bu tarihten sonra, Leön ve Granada kentlerini merkez edinen karşıt siyasal güçler arasındaki iktidar mücadelesi sürerken, ülkenin doğu kıyısı 1848-60 arasında yeniden İngiliz egemenliğine girdi. 1856’da ABD’li serüvenci William Walker kendisini Nikaragua başkanı ilan etti; ama bir yıl sonra bölgedeki cumhuriyetlerin baskısıyla devrildi. 1857’de karşıt siyasal güçler uzlaşarak Managua’yı başkent
yaptılar. Uzunca bir süre iktidar liberaller ve muhafazakârlar arasında el değiştirdi. Bu dönemde ABD, kendi desteğiyle iktidara gelen muhafazakârları desteklemek için 1912- 33 arasında ülkeyi birkaç kez işgal etti.
1925’te bir iç savaş, 1927’de de liberallerin öncülük ettiği bir ayaklanma baş gösterdi. ABD kuvvetleri Nikaragua’ya geldi ve silahlı mücadeleyi sürdüren Cesar Augusto Sandino’nun dışındaki liberal önderler ABD denetiminde yapılacak bir seçime katılmayı kabul ettiler. 1928 ve 1932’deki iki başkanlık seçimini de liberaller kazandı. 1933’te ABD askerlerinin ülkeden ayrılması ve liberal Başkan Juan Bautista Sacasa’nın göreve başlaması üzerine Sandino da silahlı mücadeleyi bıraktı. Ama, bir süre önce ABD’li subayların gözetiminde kurulan Nikaragua Ulusal Muhafızları’nın komutanı Anastasio Somoza 1934’te Sandino’yu kaçırtarak öldürttü.
1925’te bir iç savaş, 1927’de de liberallerin öncülük ettiği bir ayaklanma baş gösterdi. ABD kuvvetleri Nikaragua’ya geldi ve silahlı mücadeleyi sürdüren Cesar Augusto Sandino’nun dışındaki liberal önderler ABD denetiminde yapılacak bir seçime katılmayı kabul ettiler. 1928 ve 1932’deki iki başkanlık seçimini de liberaller kazandı. 1933’te ABD askerlerinin ülkeden ayrılması ve liberal Başkan Juan Bautista Sacasa’nın göreve başlaması üzerine Sandino da silahlı mücadeleyi bıraktı.
Ama, bir süre önce ABD’li subayların gözetiminde kurulan Nikaragua Ulusal Muhafızları’ nın komutanı Anastasio Somoza 1934’te Sandino’yu kaçırtarak öldürttü.
Sandinistalar yönetimi alır almaz ülkenin ekonomik ve sosyal gelişmesi için bir dizi reforma giriştiler. 1984’te Daniel Ortega Saavedro başkan seçildi. Sosyalist ülkelerle yakın ilişkilere girilen bu dönemde, ABD Nikaragua’ya ekonomik yardımı kesti. Bir yandan da Honduras’ta üslenerek Nikaragua’ya karşı silahlı mücadele veren ve Contra’lar adıyla tanınan gerillaları desteklemeye başladı. Sandinista yönetimi muhalefetin ve ABD’nin baskısıyla yeni seçimler yapılmasını kabul etti. 1990 Şubat’ında yapılan seçimleri Sandinistalar yitirdi. Ulusal Muhalefet Birliği’nin (UNO) adayı Violetta Barrios de Chamorro başkan seçildi.
Chamorro’nun 25 Nisan 1990’da görevi teslim almasının ardından ABD de Nikaragua’ya ekonomik yardımı yeniden başlattı. Mayıs ayında yönetim ve Contra'lar arasında ateşkes yapıldı ve gerillaların silahlarını 10 Haziran 1990’a kadar Birleşmiş Milletler birliklerine teslim etmesi kararlaştırıldı. Gerillaların silah teslimi sürerken ülkede yeni yönetimin ekonomik karar ve uygulamalarına karşı tepkiler de başlamıştı.
Nikaragua'ya İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 127.662 km2.
Nüfus: 3.745.000 (1989).
Yönetim Bİçimi: Bağımsız cumhuriyet.
Başkent: Managua.
Doğal YapI: Ülkenin batısı verimli ovaların bulunduğu dağlık bir bölgedir. Doğudaki Karayib kıyısında Mosquito Kıyısı adı verilen bataklık bir bölge bulunur.
Başlıca Ürünler: Kahve, pamuk, pirinç, şekerkamışı, muz, sığır eti, kereste, kimyasal maddeler.
Önemli Kentler: Managua, Leön, Granada.
Eğitim: 6-13 yaş arası çocuklar için temel eğitim parasız ve zorunludur.
