Stadyum
Stadyum, spor ovunları yarışma ve gösteriler için, belli bir plana göre tasarlanmışbüyük yapıların ortak adıdır. Stadyumlarda geniş bir ovun alanı ile izleyiciler için hazırlanmış oyun alanın çepeçevre kuşatan ve bir amfitiyatro gibi basamak basamak yükselen oturma yerleri (tribünler) bulunur. Genellikle oval planlı olan stadyumların üstü yarım ya da bütünüyle kapalı olabilir.
İlk stadyumlar İÖ 8. yüzyılda Eski Yunanlılarca, Olimpiyat Oyunları için yapılmıştı. Atletizm yarışlarında kullanılan yaklaşık 183 metrelik uzunluğa stade denirdi; bu yarışların yapıldığı U biçimli ince uzun alanlara da bu sözcükten türetilen stadion adı verildi. Daha sonra Romalılar stadion'u örnek alarak yaptıkları yapılara stadium adını verdiler.
Eski Yunan stadion'larının bazıları Olimpiyat Oyunlan’mn başlatıldığı yer olan Olympia’daki stadyum gibi bir tepenin yamacında yer alıyordu. Eski Yunanlılar at ve atlı araba yarışları için de hipodromlar yapmışlardı. Romalılar da circus adını verdikleri hipodromlar yaptılar.
19. yüzyılda atletizm yarışmalarına ilginin artması ve Olimpiyat Oyunlan’nın 1896’da yeniden başlatılması modern stadyumların yapılmasına yol açtı. Olimpiyat Oyunları için Atina’da yapılan stadyum Eski Yunan stadion'ların bir benzeriydi. İlk modern stadyum ise 1908 Londra Olimpiyatları için yapıldı. 1930’a kadar yalnızca ABD’de çoğu kapalı olan 100’den fazla stadyum yapılmıştır.
Çekoslovakya’nın başkenti Prag’da 1943’te tamamlanan Strahov Stadyumu 240 bin kişi alabiliyordu. Bu dev stadyum günümüzde de dünyanın en büyük stadyumudur. Brezilya’nın Rio de Janeiro kentindeki Maracanâ Stadyumu 200 bin kişi alabilecek büyüklüktedir ve dünyanın en büyük stadyumları arasındadır. İzleyici sayısı 100 bini aşan öteki büyük stadyumlar arasında Londra’daki Wembley (126 bin), Moskova’daki Lenin Merkez (103 bin), Meksiko’daki Aztek (100 bin) stadyumları sayılabilir.
20. yüzyılda stadyum yapımında büyük gelişmeler görüldü. Yeni yapı teknikleri ve gereçleri çok geniş alanların üstünün örtülmesine olanak veriyordu. İzleyiciyi güneş ışığından korumak ve yer sayısını artırmak amacıyla yeni tasarımlara girişildi. Ünlü İtalyan mimar Pier Luigi Nervi 1960 Roma Olimpiyat Oyunları için üzeri kaburgalı bir kubbeyle örtülü kapalı bir spor salonu yaptı. Üzeri bütünüyle örtülü ve içi havalandırmalı ilk büyük stadyum ABD’de, Texas’ın Houston kentinde 1965’te açılan Astrodome oldu. 65 bin kişilik bu stadyumu New Orleans’ta 1975’te açılan ve 97 bin izleyici alabilen 30 katlı Superdome izledi. Superdome 207,2 metre çapında çelik kaburgalı bir kubbeyle örtülüydü.
Türkiye'de Stadyumlar
Türkiye’de spor oyunları önceleri geniş düzlüklerde yapılırdı. Ülkedeki ilk modern stadyum, 15 Aralık 1936’da açılan Ankara 19 Mayıs Stadyumu’dur. 25 bin kişi alan bu stadyum 1957’de genişletilerek kapasitesi 50 bin kişiye çıkarıldı. Ali Sami Yen (40 bin), İnönü (50 bin) ve Fenerbahçe (40 bin) İstanbul’daki önemli stadyumlardır.
